Yutkunmada zorlanma, birçok insanın hayatının bir döneminde yaşadığı bir problemdir. Genellikle de önemli bir nedene dayanmaz.

1) Tıkanma

Boğazda meydana gelen tıkanmalar veya yemek borusunda daralmaya yol açan sorunlar yutkunma güçlüğüne yol açabilir. Bu sorunlara aşağıdakileri örnek verebiliriz:

• Reflü: Yukarı çıkan mide asidi, dokularda yara oluşmasına ve yemek borusunun daralmasına neden olabilir.
• Bademcik iltihabı
• Bazı gıdalar
• Gıda alerjileri, bahar nezlesi
• Asit reflüsü
• Yemek Borusu Divertikülleri: Zenker divertikülü de denilen bu hastalıkta boğaz civarında büyük bir kesecik oluşur. Yaşlılarda daha sık görülür.
• Eozinofilik Özofajit: Eozinofil isimli akyuvarların aşağıdaki nedenlerle yemek borusu yüzeyinde iltihaba yol açması durumudur.

Aşağıdaki sorunlar da tıkanmalara ve yutkunma güçlüğüne neden olabilir:

• Boğaz tahrişi, ağız mantarı, tüberküloz vb. nedenlerle oluşan yemek borusu iltihapları
• Radyasyon tedavileri
• Ağız kanseri, yemek borusu kanseri

2) Sinir Hastalıkları

Yutkunma kaslarını kontrol eden sinirleri etkileyen aşağıdaki hastalıklar boğazda takılma hissi ve yutkunma güçlüğüne yol açabilir:

• Felç
• Parkinson hastalığı, multipl skleroz, bunama (demans) veya motor nöron hastalıkları gibi beyinde veya sinir sisteminde hasara yol açan hastalıklar
• Beyin tümörü
• Miyastenya gravis isimli nadir görülen bir tür çizgili kas hastalığı

3) Doğuştan Gelen Bazı Hastalıklar

Öğrenme, anlama ve iletişim kurma becerilerinde özrü olan bireylerde yutkunma zorluğu görülebilir. Aşağıdaki doğuştan gelen sorunlar da yutkunma güçlüğünü netice verebilir:

• Serebral Palsi (Çocuk Beyin Felci): Hareket ve koordinasyonu etkileyen, bir grup sinir hastalığı
• Yarık Dudak-Damak Hastalığı: Üst dudak ve damak dokularının arasında boşluk oluşmasına neden olan, yaygın görülen doğum defekti
• Diğer Nedenler

Gıdaları ağızdan yemek borusuna indiren kasları etkileyen herhangi bir olgu yutkunma güçlüğüne yol açabilir. Bazı örnekleri şunlardır:

• Sklerodermi
• Akalazya
• Yaşlanma
• Nefes darlığına yol açan sorunlar
• Baş veya boyun bölgesine uygulanan cerrahi müdahaleler

Yutkunmada güçlük tedavisi altta yatan nedenin teşhis edilmesiyle başlar. Bunun dışında şu yöntemleri deneyebilirsiniz.

1) Yutkunma Egzersizleri

Yutkunma becerisini artırmanın en iyi yolu, yutkunma egzersizi yapmaktır. Ciddi hastalıklardan kaynaklanmayan vakalarda ilk değerlendirilmesi gereken tedavidir. Aşağıdakileri uygulayabilirsiniz:

Shaker Egzersizi: Düz bir zemine sırt üstü uzanın. Ayak uçlarınıza bakmak istiyormuş gibi başınızı yukarı-öne doğru kaldırın. Bu esnada omuzlarınız sabit kalsın. Altı hafta boyunca günde 3-6 kez uygulayın.

Hyoid Lift Manevrası: 5-10 tane 2 cm çapında kağıdı bir yastık üzerine dizin. Ağzınıza bir pipet alın, pipetin diğer ucu ile (ağzınızdaki havayı azaltarak) kağıtları yerlerinden kaldırarak bir bardağa doldurun.

Mendelsohn Manevrası: Yutkunma esnasında ademelması yukarı doğru hareket eder. Bu hareketi tam olarak kavrayabilmek için ademelmanızı parmaklarınızla tutun, ağzınıza bir tatlı kaşığı yoğurt alın. Yutkunma esnasında ademelması yükselince, orada 2-5 saniye tutun.

Gayretli Yutkunma: Yutkunurken boğaz çevresindeki tüm kaslarınızı olabildiğince sıkı bir şekilde kastığınızı hissedin. Bir şey yiyor veya içiyor olmanız gerekmez.

Suraglottik Yutkunma: Derin bir nefes alarak soluğunuzu tutun. Sonra ağzınıza bir şey almış gibi yutkunun. Yutkunma bittikten sonra nefesinizi verin; verirken öksürün. Bu manevraya alıştıktan sonra aynısını yoğurt tüketirken uygulayın. Son aşamadaki öksürme, boğazınızda bir şey kalmadığından emin olmak içindir.

2) İlaçlar Ve Diğer Tedaviler

• Daha kolay yutabilmek için yumuşak katı gıdalar önerilebilir, sıvı gıdaların kıvamı artırılabilir.
• Dehidrasyon veya gıda yetmezliğinin söz konusu olduğu ciddi vakalarda farklı özellikte beslenme tüpleri gerekli olabilir.
• Hazımsızlık için kullanılan proton pompa inhibitörü ilaçlar, yemek borusu daralması veya yara dokusu oluşumunun belirtilerini azaltabilir.
• Akalazya tedavisinde botoks şırıngaları faydalı olabilir.
• Serebral palsi vakalarında dil ve konuşma terapisi etkili sonuçlar verir.

3) Cerrahi Müdahale

Endoskopik Dilatasyon (Genişletme) Ameliyatı: Tıkanma kaynaklı yutkunma güçlüğünde, yemek borusunun daralan kısmına baloncuk şeklinde medikal aparatlar eklenerek genişleme sağlanır.

Stent Takma: Yemek borusu kanseri söz konusu ise stent önerilebilir. Stent aşamalı olarak büyür ve gıdaların geçişi için yeterli alan sağlar.

Damak-dudak yarığı vakalarında da cerrahi müdahale gerekli olmaktadır.