Sarıhumma

Sarıhumma enfeksiyonlu sivrisineklerin ısırığıyla bulaşan viral bir enfeksiyondur. Rahatsızlık genellikle Güney Amerika ve Afrika nın bölgelerinde bulunur. Sarıhumma insanlara bulaştığında karaciğere ve diğer iç organlara zarar verebilir ve ölümcül olma ihtimali vardır.

Sarıhumma enfeksiyonlu sivrisineklerin ısırığıyla bulaşan viral bir enfeksiyondur. Rahatsızlık genellikle Güney Amerika ve Afrika’nın bölgelerinde bulunur. Sarıhumma insanlara bulaştığında karaciğere ve diğer iç organlara zarar verebilir ve ölümcül olma ihtimali vardır.

Dünya Sağlık Örgütü her yıl 200.000 sarıhumma vakası olduğunu ve bu rahatsızlığın sonucunda 30.000 ölümün yaşandığını hesaplar. Sarıhumma yerel halk arasında enfeksiyona karşı olan bağışıklığın azalmasına, ormanların yok olmasına, iklim değişikliklerine ve yüksek yoğunlukta şehirleşmeye bağlı olarak uluslararası ölçekte artış gösterir.

Sarıhumma riski ne kadar yüksektir?

Çoğu tropikal iklimlerde olmak üzere sarıhummayı bulaştırma riski olan 45 ülke belirlenmiştir. Riskli ülkelere seyahat eden Amerikalı ve Avrupalıların arasındaki sarıhumma vaka sayısı düşük olsa da bu ülkelere giden uluslararası yolcuların çoğuna aşı yaptırmaları önerilir; çünkü sarıhummanın tedavisi yoktur ve hastalık ölümcül olabilir.

Sarıhumma nasıl yayılır?

Sarıhumma insanlara genellikle enfeksiyonlu sivrisineklerin ısırığı yoluyla yayılır. Enfeksiyon iğneler yoluyla doğrudan kana karışsa da insanlar normal temasla rahatsızlığı birbirlerine bulaştıramaz. Bazıları şehir bölgelerinde ve bazıları da ormanlık bölgelerde olmak üzere birkaç farklı sivrisinek türü sarıhumma virüsünü bulaştırır.

Belirtiler

Sarıhumma adını en belirgin iki belirtisinden alır: yüksek ateş ve cildin sararması. Bazı kişilerde sarıhumma ilk belirtileri göstermezken diğerlerinde sivrisinek ısırığıyla virüse maruz kalınmasının ardından ilk belirtiler birkaç saat ile altı gün içerisinde ortaya çıkar.

Sarıhumma enfeksiyonun iki aşaması vardır. İlk aşama belirtileri genellikle üç dört gün sürer ve ardından birçok kişide belirtiler kaybolur.

Sarıhummanın ilk belirtileri:

• Yüksek ateş ve üşüme hissi
• Kas ağrıları, baş ağrısı ve kusma gibi grip benzeri belirtiler

Enfeksiyonun ikinci ve daha toksik bir aşaması hastaların %15’inde görülür. Son olarak iç kanama (hemoraji), yüksek ateş ve karaciğer, böbrek ve dolaşım sistemi hasarlarıyla birlikte viral hemorajik humma ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Örgütü dünya çapında hastalığın bu safhasına gelen kişilerin %50’sinin yaşamını yitirdiğini ve yarısının kurtulduğunu hesaplar.

Sarıhummanın ikinci aşama belirtileri şunlardır:

• Sarılık (karaciğer hasarı); cildin ve gözlerin sararmasına yol açar.
• Hepatit (karaciğer iltihaplanması)
• İç kanama (hemoraji)
• Kan kusma
• Şok
• Ölümlere yol açan birden fazla organ yetmezliği

Testler

Sarıhumma belirtileriniz, son zamanlardaki seyahat aktiviteleriniz ve kan testleriyle teşhis edilir. Sarıhumma belirtileri sıtma ve tifo gibi tropikal hastalıkların belirtilerini taklit edebilir; bu nedenle eğer sarıhumma belirtileri gözlemliyorsanız ve son zamanlarda yüksek riskli ülkeleri ziyaret ettiyseniz doktorunuza haber verin.

Tedavi

Viral enfeksiyonlar için tedavi olmaması nedeniyle sarıhumma için uygulanan tıbbi tedavi yüksek ateş, kas ağrısı ve vücudun susuz kalması gibi belirtilerin azaltılmasına odaklanır. İç kanama riski nedeniyle eğer sarıhumma rahatsızlığına yakalandığınızı düşünüyorsanız aspirin ve diğer steroid içermeyen iltihap sökücü ilaçlardan uzak durun. Genellikle hastanın hastaneye yatırılması gerekir.

Önleme

Aşı yoluyla önleme

Sarıhummanın tedavisi olmadığı için hastalığın önlenmesi önemlidir. Sarıhumma aşısı sarıhumma riski bulunan bir ülkeye seyahat eden veya bu ülkede yaşayan yetişkinler ve 9 yaşın üzerindeki çocuklar için önerilir. Afrika ve Latin Amerika’daki bazı ülkeler şimdi seyyahlara ülkeye giriş izni vermeden önce sarıhumma aşısı kanıtı ister.

Seyahat tıp klinikleri ve devlet veya yerel sağlık departmanları yüksek risk bölgelerine seyahat eden kişiler için genellikle her 10 yılda bir tekrarlanması gereken aşı uygular.

Eğer aşının ardından yüksek ateş, grip benzeri belirtiler veya diğer tuhaf belirtilerle karşılaşırsanız derhal doktorunuzu arayın. Bazı nadir durumlarda sarıhumma hastalığı alerjik reaksiyonlara, sinir sistemi reaksiyonuna ve yaşamı tehdit edici hastalığa yol açabilir.

Kimler sarıhummaya karşı aşılanmalıdır?

Sarıhumma aşısı herkes için önerilmez. Aşağıdaki durumlarda aşı olmadan önce doktorunuza danışın:

• HIV virüsü nedeniyle olduğu gibi riskli bağışıklık sisteminiz varsa
• Kanser veya timüs bezi sorunlarınız varsa
• Steroidler veya kanser tedavisi gibi bağışıklık sisteminizi alt üst eden bir tedavi gördüyseniz.
• Yumurtaya, tavuğa, jelatine veya daha önce yaptırdığınız sarıhumma aşısına karşı alerjik reaksiyon gösterdiyseniz.
• Hamileyseniz veya emziriyorsanız
• 65 yaş ve üzeriyseniz
• Çocuğunuzu 9 aylıktan küçükse

Aşı olmanın iki amacı olduğunu unutmayın: yüksek riskli bölgelere seyahat eden bireysel seyyahların sağlığını korumak ve sarıhummanın kendi bölgelerine yayılmasını önleyerek ülkelerin halk sağlığını korumak. Tıbbi nedenler nedeniyle aşıdan muafsanız, bazı ülkelere giderken muaflığınızı kanıtlamanız gerekir.

Diğer önlemler

Sarıhumma virüsüne maruz kalma ihtimali olan yerlere seyahat ederken:

• Açık cilt için sivrisineklere karşı doğru böceksavarları kullanın ve paket üzerindeki talimatlara uyun. DEET, pikaridin, limon okaliptüs yağı veya IR3535 adı verilen maddeyi içeren böceksavarları satın alın.
• Kendinizi ısırıklardan korumak için kollarınızı, ellerinizi, bacaklarınızı ve kafanızı örtün.
• Kıyafetlerin, sivrisinek ağlarının ve diğer eşyaların üstünde permetrin içeren sivrisinek savarları kullanın.
• Sivrisinekleri uzak tutmak için camlarda ve kapılarda perde ve yataklarda sivrisinek ağrılarını kullanın.
• Sivrisineklerin çok olduğu saatlerde (akşamdan sabaha kadar) açık hava aktivitelerinden uzak durun.
• Geri döndüğünüzde viral enfeksiyonu belirleme ihtimalinize karşı uluslararası seyahat tarihlerinin, yerlerinin ve açık hava aktivitelerinin kaydını tutun.