AST, amino asit metabolizmasında görev alan Asparatat Aminotransferaz isimli enzimin kısa ismidir. Hücre içinde yoğun şekilde bulunan bu enzim, hücrenin hasarlanması sonucu kana geçerek yükselir.
AST başta karaciğer olmak üzere böbrek, iskelet kası, beyin ve kalp kası yapısında bulunur. Dolayısıyla bu dokulardaki hasarlarda yükselmesi beklenir.
AST Testi Neden Yapılır?
Karaciğer hasarı yapan çeşitli hastalıkların(hepatit gibi) tanısında ve takibinde sık kullanılır. Karaciğer hücre hasarına en duyarlı testlerden birisidir ve ALT ile birlikte değerlendirilir.
AST Normal Değerleri
- Yenidoğanda: 15 – 60 U/L
- Yetişkinlerde: 0 – 35 U/L
- Kadınlarda erkeklere göre daha düşüktür. Yaşlılarda ise yetişkinlere göre hafifçe daha yüksektir.
AST, SGOP testi olarak da bilinir. Bazı labaratuvarlarda parantez içinde SGOP yazmaktadır.
AST Yüksekliği Nedenleri
Bu enzimi içeren dokulardaki iltihabi durumlar,hasarlar ve hücre ölümleri sonucu yükselir. AST yüksekliği ile birlikte karın ağrısı, bulantı, kusma varsa ilk olarak safra yolları tıkanıklığı ve hepatitler düşünülür.
Karaciğer Hastalıkları
AST temel olarak karaciğer hastalıklarının tanısında kullanılır. Ciddi karaciğer hasarlarında 50-100 katına kadar yükselmeler görülebilir.
- Hepatitler : Hepatit A, B, C gibi viral hepatitler, alkolik ve otoimmün hepatitler
- Tıkanma sarılığı: Safra taşı, safra kanalı tümörleri gibi safra yollarında tıkanıklık yapan durumlar. Tıkanma sarılıklarında ALT, Alkalen fosfataz, LDH ve GGT yüksekliği de görülür.
- Alkolik karaciğer hastalığı
- Karaciğer yağlanması (Nonalkolik yağlı karaciğer hastalığı): En sık AST yüksekliği nedenlerinden birisidir. Yükseklik yağlanma seviyesine göre değişmektedir.
- Karaciğer travmaları, karaciğer kanamaları: Karaciğer ciddi travmalarda(trafik kazası, yüksekten düşme) en sık hasarlanan organlardan biridir.
- İlaca bağlı karaciğer hasarı
- Karaciğer ameliyatları
- Karaciğer absesi
- Karaciğer tümörleri
- Enfeksiyon mononükleozis: Epstein-Barr Virüsünün bulaşması ile oluşan, boğaz ağrısı ve yüksek ateş ile kendini gösteren bir hastalıktır. Bazı kişilerde karaciğer ve dalakta büyümeye neden olabilir.
- Karaciğerde doku ölümüne(hepatik nekroz) neden olan durumların ilk dönemlerinde
- Hepatik siroz
Kalp Hastalıkları
- Kalp krizi : Kalp damarlarında tıkanıklık sonucu oksijensiz kalan kalp kası hasara uğrar ve canlılığını yitirir. Bunun sonucunda hücre içinde bulanan AST kana geçer ve yükselir.
- Sağ kalp yetmezliği : Kalp kanı yeterince pompalayamadığı için kan karaciğerde birikir ve karaciğer hasarı yapar.
- Kalp ameliyatları sonrası
- Anjiyo (kateterizasyon ve anjiyoplasti)
İskelet Kası Hastalıkları
- Ciddi kas travmaları
- Çoklu travmalar (trafik kazası, yüksekten düşme gibi)
- Kas dokusuna ulaşan ciddi yanıklar
- Genetik kas hastalıkları (musküler distrofiler)
- Sıcak, Güneş çarpması
- Aşırı ve yoğun egzersizler
-
Polimyozit (kas güçsüzlüğüne neden olan iltihabi hastalık)
İlaçlar
AST yüksekliği yapan nedenler arasında ilaçlar azımsanmayacak bir kısmı oluşturur. Hem tedavi amacıyla kullanılan hem de bilinçsiz tüketilen bitkisel ilaçların birinci hedefi karaciğerdir. Bitkisel olduğu için zararsızdır diye düşünülen ve kullanılan maddelerin bazen ciddi karaciğer hasarı yaptığı unutulmamalıdır.
- Parasetamol (asetoaminofen) : En sık kullanılan ateş düşürücülerden.
- Kemoterapi tedavisi
- Yüksek dozda vitamin A alımı
- Kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler)
- Ağrı kesici ateş düşürücüler (NSAİİ)
- Tansiyon düşürücü ilaçlar (ACE inhibitörleri)
- Amiodaron (ritim bozukluğu için kullanılır)
- Fenitoin (epilepsi ilacı)
- Heparin (kan sulandırıcı)
- Labetalol, klorpromazin
Zehirlenmeler
- Mantar zehirlenmeleri: Bazı mantar türleri oldukça ölümcül olup ciddi karaciğer yetmezliğine neden olabilir.
- İlaç zehirlenmeleri: İntihar amaçlı veya farklı nedenlerle alınan yüksek doz ilaçlar özellikle de ağrı kesiciler.
Diğer Hastalıklar
- Vücutta bakır birikimi ile ilerleyen Wilson Hastalığı
- Vücutta demir birikimi (Hemokromatozis)
- Böbrek hasarı
- Pankreas iltihabı
- Kan hücrelerinin yıkımı ile seyreden kansızlıklar (Hemolitik anemiler)
- Sepsis (kan zehirlenmesi)
- Mide ve barsak kanamaları
- Paratiroid bezinin yetersizliği (hipoparatiroidi)
- Reye sendromu
- Çoklu organ yetmezlikleri
- Akciğer ve böbrek damarlarında gelişen tıkanıklıklar, akciğer damarına pıhtı atması gibi…
- Crohn ve ülseratif kolit gibi iltihabi barsak hastalıkları
- Virüs enfeksiyonları
- Epileptik atak sonrası
- Obezite
- Çölyak hastalığı
AST Düşüklüğü Nedenleri
- Vitamin B6 eksikliği
- Üre yüksekliği
- Bazı böbrek hastalıkları
- Diayabetik ketoasidoz (Şeker koması)
- Gebelik
- Diyaliz
Ağır beslenme bozukluklarında da AST düşüklüğü görülebilir.