Kan tahlillerinde ölçümü yapılan alkalen fosfataz hücre zarında bulunan bir enzimdir. Kısaltılmış şekliyle ALP olarak bilinir.
Alkalen Fosfataz Nedir?
ALP birçok organın yapısında bulunan bir enzimdir. Dolayısıyla alkalen fosfataz yüksekliği tek bir organdaki sorunu göstermez. Karaciğer, kemik, barsak (bağırsak), plasenta ve böbrek yapısında yüksek oranda bulunur. Ancak kanda ölçülen alkalen fosfatazın %95’inden fazlası kemik ve karaciğer kaynaklıdır.
Normal Alkalen Fosfataz Değerleri;
- 0-1 yaş; 150 – 350 IU/L
- 1-16 yaş; 30 – 300 IU/L
- >16 yaş; 30 – 115 IU/L
ALP’nin yarılanma ömrü 7-10 gündür.
Alkalen Fosfataz Yüksekliği
ALP temel olarak karaciğer, safra yolları ve kemik hastalıklarının tespitinde kullanılır.
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Nedenleri:
- Safra tıkanıklıkları: Safra yollarında tıkanıklığa neden olan taş, tümör gibi durumlar…
- Siroz (primer biliyer siroz)
- Karaciğer hastalıkları; hepatitler, karaciğer absesi, karaciğer kanserleri
- Kemik hastalıkları; kemik tümörleri, multipl myelom, Paget hastalığı, lösemi
- Kemiğe sıçramış kanserler (prostat kanseri)
- Kemik iltihabı
- Çeşitli kanserler: Hodgkin lenfoma (lenf kanseri türü), akciğer kanseri, göğüs kanseri, yumurtalık kanseri ve rahim boynu(serviks) kanseri gibi
- D vitamini eksikliği ve bunun sonucunda gelişen raşitizm ve osteomalazi
- Kemik oluşumunda artma
- Böbrek hastalıkları
- Paratiroid hormonunun yüksekliği (hiperparatiroidi)
- Tiroid hormonunda yükseklik (hipertiroidi)
- Büyük kemik kırıklarının iyileşme döneminde ılımlı yükseklik olabilir.
- Pankreas iltihabı, pankreas başı tümörleri
- Ülseratif kolit gibi iltihabi barsak hastalığı, barsak delinmeleri
- Enfeksiyonlar; CMV, EBV gibi
- Sepsis yani kan zehrilermesi
- İlaçlar: östrojen hormonu içerenler, albumin, bazı antibiyotikler, fenitoin (epilepside kullanılan bir ilaç) kullanımı
- Alkol kullanımı
- Pulmuner emboli: akciğer besleyen damarda tıkanıklık olması
- Kalp krizinde ALP değeri de yükselir.
- Şeker hastalığı olanların bir kısımında hafif ALP yüksekliği olabilir.
- Kalp yetmezliğine bağlı karaciğerde sıvı birikmesi (konjesyon)
Alkalen Fosfataz Düşüklüğü
ALP düşüklüğü klinik olarak çok anlamlı değildir.
Alkalen fosfataz düşüklüğü nedenleri:
- Ağır kansızlık
- Tiroid hormonunun azlığı (hipotiroidi)
- Fosfat düşüklüğü
- B12 vitamin eksikliği
- Çinko veya magnezyum eksikliği
- Ağır beslenme bozukluğu
- Çölyak hastalığı
- Skorbüt: C vitamini eksikliği sonucu bağlı gelişen bir hastalık
- Aşırı D vitamini alınması
- Aşırı B vitamini kullanımı
- Süt-alkali sendromu
- Pernisiyöz anemi
- Menapoz döneminde östrojen tedavisi lan kadınlarda ALP düşüklüğü görülebilir.
Kemik, karaciğer, safra yolları ve kanserlere bağlı yükselebilen ALP’nin neden yükseldiğini bulmak bazen zor olabilir.
Etnik kökene göre ALP değeri değişebilir. Sigara içenlerde %10 kadar bir yükseklik görülse de anlamlı değildir.