Arginin Vazopressin (AVP) olarak da bilinen ADH (Antidiüretik Hormon), vücudun su tutmasını sağlayan bir hormondur.
ADH (Antidiüretik Hormon) Nedir?
Böbrek kanallarına etki ederek bu kanalların su geçirgenliğini ve idrarı konsantre etme yeteneğini değiştirir. Sonuçta böbreklerdeki su kanallarında (aquaporinler) geri emilim artar ve idrarda atılan su miktarı azaltılır.
ADH Testi Neden Yapılır?
- İdrar konsantrasyon bozuklukluklarının tanısında, özellikle Diabetus İnsipitus ve Uygunsuz ADH Sendromu tanılarını koymak amacıyla kullanılır. Bu iki hastalığa yazının devamında değineceğiz.
- Psikojenik su zehirlenmesinde
- Hipofiz dışında vücudun farklı bir yerinde Antidiüretik Hormonun (Ektopik ADH) salgılandığı durumlara anlamada kullanılır.
ADH Normal Değeri
- Serum osmalalitesi >290 mOsm/kg ise 2 – 12 pg/ml
- Serum osmalalitesi <290 mOsm/kg ise <2 pg/ml
Testte Dikkat Edilmesi Gerekenler;
- Testten yaklaşık 12 saat önce fiziksel aktivite azaltılmalıdır.
- Testten 12 saat önce yiyecek ve içecek alımı durdurulmalıdır.
- Kişinin stresli oluşu veya ağrısının olması test sonuçları etkilenebilir.
- Kan alımından yaklaşık 30 dakika önce kişi yatar vaziyette uzanmalıdır.
Antidiüretik Hormon, kan osmalalitesi (yoğunluğu) ve kandaki su hacmine göre salgılanır. Örneğin kişide su kısıtlamasına gidilirse, kandaki su hacmi azalacak ve osmalalite (yoğunluk) artacaktır. Bu da çeşitli reseptörlerle beyinin uyarılmasına ve ADH salınmasına neden olur. Tam aksine suyun fazla alındığı durumlarda ise bu uyarı azalacak, Antidiüretik Hormon salınımı düşecek ve idrardaki su miktarı arttırılarak vücut suyu dengelenecektir.
ADH Yüksekliği Nedenleri
Antidiüretik hormon yüksekliğinin en sık nedenleri şunlardır;
Uygunsuz ADH Sendromu:
Adından da anlaşılacağı üzere hipofizden uygunsuz(fazla) salınan Antidiüretik hormon, vücudun aşırı su tutmasına neden olur. Buda kandaki sodyumun (Na) düşmesine ve çeşitli belirtilere neden olur. Bu belirtiler sodyumun düşüklüğü ile orantılıdır.
- Hafif vakalarda iştahsızlık, bulantı, kusma, halsizlik ve yorgunluk görülür.
- Ağır ve hızlı sodyum düşüklüğünde ise bilinç bulanıklığı, nöbet geçirme, koma hali ve hatta ölüm görülebilir.
Uygunsuz ADH sendromunun nedenleri;
- Akciğer kanserleri; özellikle küçük hücreli akciğer kanserinde sık görülür.
- Pankreas, mide ve barsak kanserleri
- Hodgkin Lenfoma (bir tür lenf kanseri)
- Beyin kanamaları
- Ağır kafa travmaları
- Beyin zarı iltihabı (menenjit), ensefalit
- Beyin absesi
- Tüberküloz (verem)
- Akciğer absesi, zatürre
- İlaçlar; bazı antidepresanlar(trisiklikler), karbamezepin, siklofosfamid, bazı kemoterapi ilaçları (vinkristin), bazı şeker ilaçları (klorpropamid)
Nefrojenik Diabetus İnsipitus
Şekersiz şeker hastalığı olarak bilinir. Şeker hastalığına benzetilmesinin sebebi çok su içme ve çok fazla idrar çıkmadır. Bu hastalığın kan şekeri seviyesi ile ilişkisi yoktur. Normalde Antidiüretik hormon vücudun su tutmasını sağlar yani idrar miktarını azaltır. Bu hastalıkta ise hem ADH yüksekliği hem de çok fazla idrara gitme durumu birlikte görülür.
Bu hastalıkta salgılanan Antidiüretik Hormona karşı böbrekte direnç vardır. Yani hormon böbrek kanallarında görevini yerine getiremez ve vücut su tutamaz. Su kaybı arttıkça beyne uyarı giderek daha fazla Antidiüretik hormon salgılanır. Sonuçta bir kısır döngü oluşur. Yüksek miktarda ancak böbrekte etkili olmayan bir ADH yüksekliği görülür.
Bu durum genetik olabileceği gibi çeşitli böbrek hastalıkları ve ilaçlara bağlı sonradan da gelişebilir.
Diğer Nedenler
ADH yüksekliği yapabilen diğer nedenler şunlardır;
- Ameliyat sonrası 1. ve 3. günler
- Guillain- Barre Sendromu
- Vücudun farklı bölgesinde Antidiüretik Hormonu salgılayan tümörler
- Beyin tümörleri
- Ağrı, stres ve aşırı egzersiz
- Uzun süre ayakta durmak
- Geceleri de hormon salınımı artmaktadır.
ADH Düşüklüğü Nedenleri
- Santral Diabetus İnsipitus: Çok susama, çok su içme ve çok idrara çıkma ile kendini gösteren bir hastalıktır. Bu hastalığın nedeni Antidiüretik hormonun hipofizde veya hipotalamusta yetersiz üretilmesidir. Bu hormonun kan seviyeleri az olduğu için vücut su tutamayacaktır. Kafa travmaları, hipofiz ameliyatları, beyinin oksijensiz kalması gibi durumlarda bu hastalığa neden olabilir. Çoğunlukla bu hastalık nedeni bulunamaz(idiopatik).
- Nefrotik Sendrom: İdrarda protein kaçağı ve ödem ile kendini gösterir.
- Hipofiz bezinin ameliyat ile alınması
- Tansiyon yüksekliği (hipertansiyon)
- Aşırı sıvı yüklenmesi
- İstirahat