Uyurgezerlik, halen uykuda iken yürüme veya diğer aktivitelerle karakterize bir rahatsızlıktır.

Uyurgezerlik, Hipokrat’dan (M.Ö. 460-M.Ö. 370) önceki tıp literatüründe tanımlanmıştır.

Shakespeare’in trajik oyununda Lady Macbeth’in ünlü uyurgezerlik sahnesinde, uyurgezerlikle kayınpederinin öldürülmesine karışmasının sonucu olarak suçluluk duygusuna kapılması ve sonuçta delirmesi anlatılır.

Uyurgezerlik, uykuda meydana gelen karmaşık bir davranış (yürüme) ile karakterizedir. Bazen saçma konuşma olabilir.

Kişinin gözleri genelde açıktır, ancak karakteristik camsı bir bakışı vardır. En yaygın olarak, orta çocukluk çağında ve genç ergenlikte görülür.

4 ila 12 yaş arasındaki çocukların yaklaşık % 15’inde uyurgezerlik yaşanacaktır. Bazı kalıtsal genleri olan kişilerin uyurgezerlik davranışları geliştirme yönünde artmış bir eğilimi var gibi görünmektedir.

Uyurgezerliği anlamak için uykuyu da biraz tanıyalım.

Uykunun 4 aşaması vardır; Evre 1, 2, 3 ve 4 hızlı göz hareketi olmayan (NREM) uyku olarak karakterizedir. REM (hızlı göz hareketi) uyku, rüya ile ilişkili uyku döngüsüdür.

Her uyku döngüsü yaklaşık 90 ila 100 dakika sürer ve gece boyunca tekrarlanır.

Uyandıktan sonra, uyurgezerler davranışlarını hiç hatırlamazlar.

Uyurgezerlik faaliyeti, uyurken uyanık kalkma, uyanma ve dolaşma ya da mobilya taşıma, tuvalete gidme, giyinme ve soyunma gibi karmaşık aktiviteleri ve benzeri faaliyetleri içerebilir. Hatta uyurken bazıları araba bile kullanır.

Bu aktiviteler genelde  çok kısadır (birkaç saniye veya dakika), ama 30 dakika veya daha fazla da sürebilir.

Sık karşılaşılan bir yanılgı da, uyurgezer birinin uyandırılmaması gerektiğidir. Bir uyurgezerin uyanması tehlikeli değildir, ancak kişinin uyanışında kısa süre karışıklık ya da oryantasyon bozukluğu yaygın bir durumdur.

Başka bir yanlış bilgi de, uyurgezerlik sırasında bir kişinin yaralanmamasıdır. Oysa yaralanmalar yaygındır.

Uyurgezerlik neden olur ?

Uyurgezerlik, kalıtsal (genetik), çevresel, fizyolojik ve tıbbi faktörlerle ilişkili görünmektedir.

Genetik faktörler

Uyurgezerlik, ikizlerde daha sık görülür ve birinci dereceden bir akrabanın uyurgezerlik geçmişi varsa 10 kat daha fazla risk vardır.

Çevresel faktörler

Uyku yoksunluğu, kaotik uyku programları, ateş, stres, magnezyum eksikliği ve alkol zehirlenmesi uyurgezerliği başlatabilir.

Uyuşturucular, örneğin yatıştırıcı /hipnotikler (uykuyu teşvik eden ilaçlar), nöroleptikler (psikozu tedavi etmek için kullanılan ilaçlar), sakinleştiriciler (yatıştırıcı etki üreten ilaçlar), uyarıcılar (etkinliği artıran ilaçlar) ve antihistaminikler (allerji ilaçları) uyurgezerliğe neden olabilir.

Fizyolojik faktörler

Uyurgezerliğe katkıda bulunabilecek fizyolojik faktörler şunları içerir:

Küçük çocuklarda daha yavaş olan yavaş dalga uykusunun uzunluğu ve derinliği, çocuklarda uyurgezerlik sorunlarının artmasına neden olabilir;

Hamilelik ve menstrüasyon gibi koşulların uyurgezerlik sıklığını artırdığı bilinmektedir;

Tıbbi faktörler

Aritmiler (anormal kalp ritimleri)
Ateş
Gastroözofageal reflü
Gece astımı
Gece nöbetleri (konvülsiyonlar)
Obstrüktif uyku apnesi (uyku esnasında solunumun geçici olarak durduğu durum); ve
Psikiyatrik bozukluklar, örneğin travma sonrası stres bozukluğu, panik atak veya dissosiyatif durumlar (örneğin, çoklu kişilik bozukluğu)

Uyurgezerlik için  testler nelerdir ?

Genellikle hiçbir test gerekmez. Bununla birlikte, tıbbi ​​bir değerlendirme nedeni aydınlatma için yapılmalıdır.

Ek olarak, psikolojik bir değerlendirme aşırı stresin uyurgezerliğe  yol açıp açmadığını belirleyebilir.

Tanı konusunda belirsizlik olan kişilerde uyku testleri yapılabilir.

Uyurgezerlikten kurtulma yolları neler ? Uyurgezerlik tedavisi nedir ?

Uyurgezerlik rahatsızlığı olan bir kişi aşağıdaki önlemleri alabilir:

Yeterli uyku
Meditasyon yapmak veya gevşeme egzersizleri
Yatmadan önce her türlü uyarıyı (işitsel veya görsel) kesme
Zararlı veya keskin nesnelerden arınmış, güvenli bir uyku ortamı
Mümkünse zemin katta bir yatak odasında uykuya dalmaktan ve ranzalardan kaçınma
Kapıları ve pencereleri kilitleme
Odadaki engelleri kaldırma
Yatak odası kapısına ve gerekirse herhangi bir pencereye bir alarm veya zil yerleştirme.

Tıbbi tedaviler

Uyurgezerlik, altta yatan tıbbi durumlardan, örneğin gastroözofageal reflü, obstrüktif uyku apnesi, periyodik bacak hareketleri (huzursuz bacak sendromu) veya nöbetlerden kaynaklanıyorsa; Altta yatan tıbbi durum tedavi edilmelidir.

Uyurgezerlik bozukluğunun tedavisinde kullanılacak ilaçlar aşağıdaki durumlarda gerekli olabilir:

Yaralanma olasılığı varsa
Sürekli davranışlar, önemli bir aile parçalanmasına veya aşırı gündüz uykusuzluğuna neden olduğunda
Diğer önlemlerin yetersiz olduğu kanıtlandığında.

İlaçlar

Estazolam gibi benzodiazepinler veya trazodon  gibi trisiklik antidepresanların yararlı oldukları gösterilmiştir. Düşük dozda yatmadan önce ve 3-6 hafta devam eden klonazepam genellikle etkilidir.

İlaç, semptomların tekrarlaması olmaksızın üç ila beş hafta sonra kesilebilir. Bazen ilaçların kesilmesinden sonra  sıklığı artar.

Diğer ilaçlar

Rahatlama teknikleri, zihinsel imgelem ve beklenti içinde uyanışlar, uyurgezerlik bozukluğu olan kişilerin uzun vadeli tedavisinde tercih edilir.

Gevşeme ve zihinsel imgelem, yalnızca deneyimli bir davranışçı terapistin veya hipnotizmin yardımıyla gerçekleştirilmelidir.

Beklentisel uyanışlar, bir olayın olağan zamandan yaklaşık 15-20 dakika önce çocuğu veya kişiyi uyandırmak ve daha sonra bölümlerin genelde oluştuğu süre boyunca onu uyandırmaktır.

Uyurgezerliğin prognozu nedir ?

Uyurgezerlik yukarıda tarif edildiği gibi yaşla birlikte azalabilir ya da azalmaz. Diğer bozuklukların bir belirtisi olabilir, ancak genellikle ciddi bir bozukluğa işaret etmez.

Uyurgezerlikten kaynaklanan komplikasyonlar nelerdir ?

Sık görülen bir komplikasyon uyurgezerlik faaliyetleri sırasında ortaya çıkan yaralanmadır.

Uyurgezerlik önlenebilir mi ?

Bazı önlemleri alabilirsiniz. Kesin olarak önleme zordur.

Alkol veya merkezi sinir sistemi depresanlarından kaçının.
Yorgunluk veya uykusuzluktan kaçının, çünkü bu uyurgezerlik ataklarını başlatabilir.
Durumun daha da kötüleşmesine neden olabilecek stres, kaygı ve çatışmayı önlemeye çalışın.

Konu ile ilgili diğer yazılar ;

“Yorgunluk Nedenleri ?”

“Obstrüktif Uyku Apnesi Nedir ?”