Protein adı verilen besin grubunu daha çok protein diyetleri ile veya vücut geliştirmecilerin, sporcuların kullandıkları protein tozları ile hatırlıyoruz. Aslında protein bunun çok ötesinde vücudun temel yapıtaşlarından bir tanesi olarak oldukça büyük bir öneme sahiptir. Protein de elbette diğer besin grupları gibi dengeli ve yeterli bir miktarda tüketildiğinde son derece faydalı, ölçüsüz ve aşırı kullanımda ise zararları ve yan etkileri ile etkileri ortaya çıkabilen bir besin maddesidir. Her ne kadar protein denilince akla ilk önce hayvansal besinler gelse de, bazı sebzeler ve meyveler de protein bakımından son derece zengin olabilmektedir.

Protein vücudun her bir hücresinin temel yapıtaşıdır. Saçlarımızdan tutun da tırnaklarımıza ve deriye kadar vücuttaki tüm dokular ağırlıklı olarak proteinden müteşekkildir. Proteinleri bedenimiz hücre geliştirmek, mevcut hücreleri ise onarmak ve yenilemek amacıyla kullanmaktadır. Proteinler vücudumuzda aynı zamanda hormonları, salgıları, enzimleri ve diğer biyokimyasal maddeleri üretmede de temel madde olarak kullanılmaktadır. Kaslar, kemikler, kan, cilt ve kıkırdaklar protein olmaksızın üretilemez ve onarılamaz. Bu dediklerimizden zaten proteinin vücudun hayati işlevlerini sürdürebilmesi için son derece hayati öneme sahip olduğu sonucunu çıkarabiliriz.

Proteinler yağlar ve karbonidratlar, vitaminler, mineraller ile birlikte kullanıldıklarında işe yaramaktadır. Bu bakımdan proteinin organizma açısından önemli diye diğer besin maddelere gereksinim olmadığı sonucuna varmamalıyız. Beslenme uzmanları, sağlıklı bir bünyeye sahip olabilmek için proteinlerin diğer besin grupları ile birlikte orantılı olarak tüketilmesinin önemine değinmektedirler.

Günlük protein ihtiyacı ne kadardır. Aslında sanıldığının aksine vücudun günlük protein ihtiyacı gram olarak bir hayli azdır. Her 1 kiloluk vücut ağırlığı için ortalama olarak 1.5 gram proteine ihtiyaç duymaktayız. Bu miktardan daha fazla tüketilen protein vücudun ihtiyacı dışıdır. Aşırı protein tüketimi ise gut hastalığı gibi bir takım metabolizma hastalıklarına da yol açabilmektedir.

Ergenlik dönemindeki erkekler ile yetişkin erkeklerin günlük protein ihtiyacı ortama 100 gram kadardır. Çocuklarda ve kadınlarda bu miktar yarı yarıya düşebilmektedir. Tabi burada vücut ağırlığı ile orantılı bir hesaplama yapmakta fayda vardır.

Aşırı ve fazla protein tüketmenin zararları

Özellikle yüksek protein diyeti gibi (düşük karbonhidrat diyeti de diyebiliriz) kilo vermek amacıyla zayıflamak isteyen kişiler tarafından yaygın olarak kullanılan beslenme rejimlerinde ketozis adı verilen bir metabolizma bozukluğu ortaya çıkabilmektedir. Ketozis adı verilen süreçte insanların iştahı azalmakta ve bu da kilo verme olarak sonuçlanmaktadır. Bu durumun yan etkisi ise kandaki üre miktarının artışı gibi istenmeyen bir duruma yol açmaktadır. Zaten gut hastalığının en önemli belirtisi olan kandaki üre miktarının sürekli olarak yüksek oranlarda seyretmesi kişinin sağlığının ölümcül düzeyde bozulmasına yol açabilmektedir. Diğer yandan kandaki üre miktarının artışı, kalsiyumun kemiklere ulaşmasını engellemekte ve kadınlarda kemik erimesi olarak bilinen rahatsızlığa yol açabilmektedir.

Hangi Besinlerde Protein Bulunur?

Proteinlerin de değişik türleri bulunmaktadır. Tükettiğiniz proteinlerin çeşidi ve türü aynı zamanda kilo vermek veya genel sağlığı korumak açısından önem taşımaktadır. Örneğin hamburger, sosis türü et ürünlerini ölçüsüz bir biçimde tüketen kişilerde tip-2 diyabet, kalp ve damar, kolon kanseri, gibi hastalıkların görülme riski bir hayli artmaktadır.

Beslenme Uzmanlarına göre proteinler bakımından insan sağlığına en yararlı yiyeceklerin aşağıda protein kaynakları oldukları söylenmektedir.

Balık: Balık eti sağlıklı omega 3 yağ asitlerini doğada en fazla miktarda bulunduran besinlerdir. Balık etindeki proteinler diğer hayvansal proetin kaynaklarına göre vücuda dağa fazla sağlık kazandıran yağlara sahiptir.

Tavuk Eti (kümes hayvanları): Kümes hayvanlarından elde edilen beyaz et te oldukça sağlıklı bir protein kaynağıdır. Ancak tavuk eti yerken derisindeki yağı ayırarak tüketmekte fayda vardır.

Baklagiller: Baklagiller de adeta bir protein deposu vazifesi görürler. Doğadaki hiç bir sebze çeşidi baklagiller kadar yoğun protein içermezler. Ayrıca sebzelerde bulunan diyet lifleri baklagiller de de bolca bulunduğundan dolayı tüketildikten sonra saatler boyunca kişiyi tok tutar.

Taneli Yemişler: 100 gram badem içinde ortalama olarak 18 gram protein bulunur. Bu neredeyse 100 gram ette yer alan proteine eş değer bir miktardır. Bu bakımdan badem, ceviz içi, fındık, fıstık gibi yemiş türlerini bolca tüketmekte fayda vardır.

Tam tahıllar: Bir dilim tahıl ekmeğinde ortalama olarak 3-4 gram protein yer almaktadır. Buna ilave olarak tam buğday ekmeği diyet lifi bakımından da son derece zengindir.

Kısacası, her ne kadar hayvansal gıdalar protein deposu olarak bilinse de bazı sebzeler ve bir takım tohumlu meyvelerde en az hayvansal yiyecekler kadar protein bulunmaktadır. Sabahları tüketeceğimiz bir avuç badem, ceviz, fındık içi ile güne hem daha enerjik hem de protein ihtiyacımızın bir kısmını karşılamış olarak başlayabiliriz.