Doğum sonu depresyon ve peripartum depresyon nedir ? Peripartum depresyonun çeşitleri var mı ?

Doğum sonu depresyonu, peripartum başlangıcında (gebelik sırasında ya da doğumdan sonraki bir ay içinde) depresyon olmasıdır ve doğumla ilgili en yaygın sorunlardan biridir.

Bu hastalık, bir kadının hamilelik sırasında ya da doğumdan sonraki dört hafta içinde yaşadığı depresyon ile karakterizedir ve doğum yapan kadınların % 3-6’sını etkiler.

Postpartum depresyon annelere özgü bir hastalık değildir. Babalar da bunu yaşayabilir. Kadınlarda olduğu gibi, erkeklerdeki belirtiler, postpartum depresyondan muzdarip olduklarında kendilerine ve çocuklarına bakmakta güçlük çekebilirler.

Ne yazık ki doğum sonrası depresyon veya doğum sonrası psikoz geçiren bireylerin % 50’ye varan oranları asla tespit edilememiştir. Bu, hasta ve aile için yıkıcı sonuçlar doğurabilir.

Örneğin, postpartum psikozun Andrea Yates’in beş çocuğunu 2001 yılında boğmasında potansiyel bir faktör olduğu düşünülmektedir.

Doğum sonu depresyon neden olur ve risk faktörleri nelerdir ?

Birçok diğer zihinsel sağlık koşullarına benzer şekilde, doğum sonrası depresyonun gelişmesinde genetik açıdan bir savunmasızlık olduğu düşünülmektedir.

Hamilelik döneminde ve doğumdan sonra ortaya çıkan üreme hormonları düzeylerinde hızlı değişiklikler, bu durumun gelişiminde biyolojik faktörler olarak düşünülür.

Gebelikten önce herhangi bir depresyon veya anksiyete öyküsü olan insanlar gebelik sırasında veya doğumdan hemen sonra depresyon gelişme riski altındadır.

Ayrıca, hamileliğin veya doğumun bir sonucu olarak tıbbi komplikasyonların stresinin yanı sıra, yenidoğan bakımına özgü stres de önemli faktörlerdir.

Doğum sonrası depresyonun gelişmesi için diğer risk faktörleri, benlik saygısı düşüklüğü, düşük sosyoekonomik statü, bebeğin doğumundan önce ve sonra sosyal desteğin bulunmaması ve eş şiddeti hikayesi de dahil olmak üzere evlilik sorunlarıdır.

Doğum sonrası depresyonun belirti ve bulguları nelerdir ?

Doğum sonrası depresyon belirtileri ya gebelik sırasında veya bebek sahibi olduktan sonraki dört hafta içinde başlar ve aşağıdakileri içerir:

Derin hüzün, boşluk, duygusal uyuşukluk, sinirlilik veya öfke duyguları.

Aile, arkadaşlar veya genellikle keyif verici aktivitelerden çekilme eğilimi

Sürekli yorgunluk ya da uyku güçlüğü, aşırı yeme ya da iştah kaybı

Güçlü bir başarısızlık veya yetersizlik hissi

Bebeğe karşı yoğun kaygı ve endişe veya bebeğe ilgi yokluğu

İntihar veya bebeğe zarar verme korkuları hakkında düşünceler

Postpartum psikoz çok daha seyrek görülür ve postpartum depresyonun şiddetli bir formu olduğu düşünülmektedir.

Bu bozukluğun belirtileri aşağıdakileri içerir:

Delüzyonlar yani sahte inançlar
Halüsinasyonlar (örneğin, ses duymak veya gerçek olmayan şeyleri görmek)
Bebeğe zarar verme düşünceleri
Şiddetli depresif belirtiler

Doğum sonrası depresyon nasıl teşhis edilir ?

Kesin olarak hastalığı gösteren hiç bir test yoktur. Bu nedenle, doktorlar kapsamlı tıbbi, aile ve zihinsel sağlık geçmişini bir araya getirerek bu bozukluğun teşhisini yaparlar.

Postpartum psikoz, acı çeken kişinin bebeğini ya da kendisini öldürebileceği tehdidi nedeniyle anında müdahale gerektiren psikiyatrik bir acil durumdur. Postpartum psikoz genellikle doğumdan sonraki ilk 2 hafta içinde başlar.

Bu bozukluğun belirtileri son derece düzensiz düşünceler, garip davranışlar, alışılmadık halüsinasyonlar ve sanrıları içerir. Doğum sonu psikoz genellikle manik depresyon olarak da bilinen bipolar bozukluğun bir semptomudur.

Doğum sonrası depresyon için tedaviler nelerdir ?

Eğitim programları ve destek grupları

Kadınlarda ve erkeklerde doğum sonrası depresyonun tedavisi benzerdir.

Bu koşulu taşıyan her iki ebeveynin bu hastalık hakkında eğitim almalarından büyük fayda sağladığı görülmüştür.

Psikoterapi

Psikoterapi veya “konuşma terapisi”, sorunları çözmek için yöntemler belirlemek ve doğum sonrası depresyon da dahil olmak üzere her türlü depresyon ile baş etmek için eğitimli bir terapistle çalışmayı içerir.

Beyinde pozitif biyokimyasal değişiklikler üretebilir. Bu, emziren kadınlarda ilaç tedavisi için özellikle önemli bir alternatiftir.

Genel olarak, bu tedavilerin tamamlanması haftalar hatta aylar alır.

Çok şiddetli depresyon veya diğer psikiyatrik belirtilerin tedavisinde daha uzun süreli danışmanlık gerekebilir.

Kişilerarası Terapi (IPT)

Bu, depresif semptomları hafifletmeye yardımcı olur ve kişinin sosyal ve kişiler arası ilişkilerle başa çıkmada daha etkili beceriler geliştirmesine yardımcı olur.

IPT, bu hedefleri gerçekleştirmek için iki stratejiyi kullanmaktadır.

Birincisi, depresyonun doğası ile ilgili eğitimdir. Terapist, depresyonun sık bir hastalık olduğunu ve çoğu insanın tedaviyle daha iyi olmasını bekleyebileceğini vurgulayacaktır.

İkincisi, spesifik sorunları  tanımlamaktır. Sorunlar tanımlandıktan sonra, terapist bu problemleri çözmek için gerçekçi hedefler koymaya yardımcı olabilir.

Bilişsel davranışçı terapi (CBT)

Bu, depresyonun hafifletilmesine yardımcı olur ve kişinin düşüncelerini değiştirmesine yardımcı olarak geri dönme olasılığını azaltır.

İlaçlar

Postpartum depresyon için ilaç tedavisi genellikle antidepresan ilaç kullanmayı içerir.

Antidepresan ilaçların başlıca türleri seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar), serotonin /norepinefrin /dopamin geri alım inhibitörleri (NSRI’ler), trisiklik antidepresanlar (TCA’lar) ve monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler) ‘dir.

SSRI ilaçları beyindeki serotonin düzeylerini etkiler. Çoğu reçete yazan doktorlar için, bu ilaçların etkinliği ve genel güvenliği nedeniyle bu ilaçlar ilk tercihtir.

Fluoksetin (Prozak)
Sertralin (Zoloft)
Paroksetin (Paxil)
Fluvoksamin (Luvox)
Citalopram (Celexa)
Escitalopram (Lexapro)
Vilazodone (Viibryd)
Vortioksetin (Trintellix)

SNRI’ler ve NDR’ler:

Bupropion (Wellbutrin)
Mirtazapin (Remeron)
Venlafaksin (Effexor)
Duloksetin (Cymbalta)
Desvenlafaksin (Pristiq)
Levomilnasipran (Fetzima)

TCA’lar bazen şiddetli depresyon vakalarında veya SSRI’lar veya SNRI’lerin etkisiz olduğunda reçete edilir. Bu ilaçlar, bir takım beyin kimyasallarını, özellikle de epinefrin ve norepinefrini etkiler.

Amitriptilin (Elavil)
Klomipramin (Anafranil)
Desipramin (Norpramin)
Doksepin (Adapin)
İmipramin (Tofranil) ve
Nortriptyline (Pamelor) sayılabilir.

Antidepresan ilaçları alan kişilerin yaklaşık üçte ikisi iyileşir.

Duygudurum gelişimini fark edebilmek için 1 ila 6 hafta zamana ihtiyaç olabilir. Bu nedenle, ilacı almaya devam etmek önemlidir çünkü yarar hemen görülemeyebilir.

MAOI’ler SSRI’ların tanıtılmasından beri sıklıkla kullanılmaz. Etkileşim olasılığı nedeniyle, MAOI’ler birçok başka ilaçla birlikte alınmayabilir ve tiramin içeriği yüksek olan bazı gıdalardan (eski peynirler, şaraplar ve etler gibi) kaçınılmalıdır.

MAOI örnekleri arasında fenelzin (Nardil) ve tranilsipromin (Parnat) bulunur.

Atipik nöroleptik ilaçlar genellikle doğum sonrası psikoz hastalarında ruh hali sabitleyici ilaçlara ek olarak reçete edilir.

Olanzapin (Zyprexa)
Ketiapin (Seroquel)
Risperidon (Risperdal) sayılabilir.

Nöroleptik olmayan duygudurum düzenleyici ilaçlar bazen postpartum psikozlu kişileri tedavi etmek için nöroleptik bir ilaçla kullanılır, çünkü bazı hastalarda bipolar bozukluk da olabilir.

Lityum
Karbamazepin (Tegretol) ve
Lamotrijin (Lamictal) sayılabilir.

Doğum sonrası depresyonun prognozu nedir ?

Postpartum depresyondan muzdarip olan kadınların gelecekte bir kez daha depresyona girme olasılığı yüksektir.

Aynı zamanda duygusal, fiziksel veya cinsel istismarın yanı sıra tütün veya diğer madde kötüye kullanımı için de risk altındadırlar.

Çocukları, anneleri ile sorunlu ilişkilerin sonucu olarak ve annelerinden ödün verilmiş bakım almakla birlikte, tıbbi duygusal zorluklar için risk altındadır.

Doğum sonrası depresyonu önlemek mümkün müdür ?

Yoğun hemşirelik müdahalesi, doğum sonrası depresyonun gelişimini önlemeye yardımcı olabilir.