Hipersomnia veya aşırı uykulu olma, kişinin gün boyunca uyanık kalma sıkıntısı çektiği bir durumdur. Hipersomniye sahip insanlar her an uykuludur, bu durum kişilerin rutin hayatında sıkıntı yaratır.

Sürekli uyku haline ilaveten çoğunlukla mental bulanıklık ve yorgunluk gibi belirtiler de eşlik eder.

“Özel Hayat Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr.Haluk AKIŞ” Hipersomnia ve Narkolepsi hakkında merak edilenleri anlattı.

Hipersomnia Neden Olur ?

Başlıca nedenler şunlardır;

Uyku bozuklukları (narkolepsi ve uyku apnesi)

Geceleri yeterince uyuyamama (uyku yoksunluğu)

Aşırı kilolu olma

Uyuşturucu veya alkol kullanımı

Kafa travması veya multipl skleroz gibi nörolojik bir hastalık

Sakinleştirici ilaç kullanımı

Genetik (hipersomnia’lı akrabaya sahip olmak)

Hipersomnia Nasıl Teşhis Edilir ?

Gün boyunca sürekli uykulu hissetme bu rahatsızlığı düşündürür ve bir nöroloji uzmanı muayenesi gerektirir.

Kan testleri, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve polisomnografi denilen bir uyku testi de dahil olmak üzere bazı testler yapılabilir.

Bazı durumlarda, beynin elektriksel aktivitesini ölçen ek bir elektroensefalografi (EEG) testi gereklidir.

Hipersomnia Nasıl Tedavi Edilir ?

Hipersomnia teşhisi konulduğunda, uyarıcılar, antidepresanlar ve birkaç yeni ilaç (örneğin Provigil ve Xyrem) dahil olmak üzere çeşitli ilaçlar reçete edilebilir.

Uyku apnesi teşhisi konulduğunda, sürekli pozitif hava yolu basıncı veya CPAP olarak bilinen bir tedavi gerekebilir. CPAP ile, uyurken burna bir maske takılır. Burun deliklerine sürekli hava akışı sağlayan bir makine maskeye bağlanır. Burun deliklerinden akan hava basıncı hava yollarının açık kalmasına yardımcı olur.

Uyuşukluğa neden olan bir ilaç kullanılıyorsa, doktor o ilacı değiştirebilir.

Geceleri daha fazla uyku çekmek için erken yatmak ve alkol ve kafeini bırakmak da gerekecektir.

 

Narkolepsi Nedir ?

Narkolepsi, merkezi sinir sisteminin kronik bir hastalığıdır.

Aşırı gündüz uykusu başlıca semptomdur ve narkolepsi hastalarının % 100’ünde mevcuttur.

Narkolepsi’nin diğer başlıca semptomları şunları içerir:

Kas tonusu kaybı (katapleksi)
Çarpık algılamalar (hipnogojik varsanılar) ve
Hareket etme veya konuşamama (uyku felci).

Ek belirtiler arasında rahatsız edici gece uykusu ve otomatik davranışlar vardır. Hastalar bilinç olmadan belirli işlevler yapmaktadır.

Kabus görmeler de narkolepsi hastalığında daha sıktır.

Narkolepsi genellikle gençlerde başlar ve her iki cinsiyeti de eşit derecede etkiler.

Narkolepside görülen ilk belirti aşırı derecede gündüz uykusudur, bu da zaman içerisinde kademeli olarak geliştiği için uzun süre fark edilmeyebilir.

Narkolepsi Ne Sıklıkla Görülür ?

Narkolepsi yaklaşık her 3000 kişiden 1′ini etkiler.

Narkolepsi genellikle birkaç yıldır tanı konulamamış ya da yanlış teşhis konulmuş bir hastalıktır. Genellikle narkolepsi tanısı yeterince göz önüne alınmadığından bu durum ortaya çıkar.

Narkolepsi Neden Olur ?

Narkolepsi nedeninin belirlenmesinde son birkaç yıldır ilerleme kaydedilmiştir. En yeni keşif narkolepsi hastalarının beyinlerinde hipokretin nöronları olarak adlandırılan belirli bir sinir hücresi grubunun yapısında ve işlevinde anormalliklerin bulunması olmuştur.

Hipokretin sistemindeki anormallikler, narkolepside bulunan gündüz uykusu ve anormal REM uykusundan sorumlu olabilir.

Bir otoimmün reaksiyonun narkolepside beyindeki sinir hücrelerinin kaybına neden olduğu teorisi vardır.

Kalıtımın rolü tam olarak anlaşılamamıştır. Şimdiye kadar ailelerde tutarlı bir kalıtım paterni tespit edilmemiştir.

Narkolepsi Belirtileri Nelerdir ?

Aşırı gündüz uykusu
Katapleksi
Hipnogojik varsanılar
Uyku felci
Rahatsız edici gece uykusu
Otomatik davranışlar
Bulanık görme, çift görme veya sarkık göz kapakları gibi diğer şikayetler

Narkolepside görülen başlıca semptom, aşırı gündüz uykusu yani hastanın kolayca uykuya dalma eğilimidir. Bu, rahat ortamlarda ve uygunsuz zamanlarda ve yerlerde de olabilir. TV izlerken, kitap okurken, araba kullanırken, toplantıya katılırken veya konuşmaya katılırken hastalar uyku moduna geçebilir.

Katapleksi, narkolepsi ile bir kişide aniden, kas kontrolünde kayıptır. Katapleksi atağı genellikle kahkaha, heyecan, sürpriz veya öfke gibi güçlü duygusal tepkilerle tetiklenir.

Kataplektik ataklar birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Katapleksi narkolepsi hastalarının yaklaşık % 75‘inde mevcuttur.

Narkolepsi hastalarının % 50’sinde hipnogojik halüsinasyon mevcut olabilir. Bu halüsinasyonlar işitme, görme, dokunma, denge veya hareket içerebilir. Halüsinasyonlar sıklıkla canlı, tuhaf, korkutucu ve hastalar için rahatsız edicidir. Sonuç olarak, hastalar akıl hastalığına sahip olduklarını düşünürler ya da delirme korkusu duyabilirler.

Uyku felci, narkolepsi hastalarının % 50′sinde mevcut olabilir. Uyku felci, uykudan uyanma veya uyanıklıktan uykuya geçişlerde meydana gelen geçici bir hareket veya konuşma yetersizliği anlamına gelir.

Kas felci gibi hissedilebilir, ancak aynı şey değildir. Uyku felci episodları birkaç dakika sürebilir. Uyku felci sırasında, nefes alamama korkusu duyulabilir.

Narkolepsi Nasıl Teşhis Edilir ?

Narkolepsi tanısı klinik değerlendirmeye, hastanın öyküsüne, uyku kayıtlarına veya günlüklere ve uyku laboratuvar testlerinin sonuçlarına dayanır.

Epworth Uykuluk Ölçeği, faaliyetler sırasında uykuya dalma olasılığını değerlendirir.

0 = Uykuya dalmak pek mümkün değil
1 = Hafif uykuda olma riski
2 = Orta derecede uykuda kalma riski
3 = Uykuya dalma olasılığı yüksek

Çeşitli durumlarda toplam puan hesaplanır.

Puanlama:

0 ila 9 = Ortalama gündüz uykusu
10 ila 15 = Aşırı gündüz uykusu
16 ila 24 = Orta ila ağır şiddetli gündüz uykusu

Uyku Laboratuvar Testleri

Narkolepsi için uyku laboratuvar testleri  polisomnografi ve çoklu uyku latency testini (MSLT) içerir. Polisomnografi, bir hastanın uykusundaki birkaç farklı fizyolojik faktörün tam bir gece boyunca kaydıdır.

Hangi Uzmanlar Narkolepsiyi Tedavi Ediyor ?

Nöroloji uzmanları ve psikiyatristler tedaviyi gerçekleştirir.

Narkolepsi Nasıl Tedavi Edilir ?

Narkolepsi tedavisinde ilaç ve davranış terapileri yer alır.

Tedavi seçenekleri, semptomların ciddiyetine, hastaların hayat şartlarına  ve terapinin spesifik hedeflerine bağlı olarak bireyselleştirilir.

Narkolepsi İlaçları

Uyarı ilaçları aşırı gündüz uykusunun tedavisinde kullanılır.

Amfetaminler yaygın sinir sistemi uyarıcı maddelerdir. Uyanıklığı artırmak için bu ilaçlar narkolepside kullanılır. Bununla birlikte, kan basıncının yükselmesi, sinirlilik ve nadiren paranoid reaksiyonlar gibi istenmeyen yan etkiler de üretebilirler.

Uyarıcı ilaçlar, meyletebilecekleri öfori hissi nedeniyle uyuşturucu bağımlılığına da yol açabilir. Bununla birlikte, uyuşturucu bağımlılığı, narkolepsi hastalarında nadiren tanımlanmıştır.

Uyarı veren bir ilaç olarak Pemoline (Cylert) de kullanılır, ancak geleneksel stimülanlardan daha az etkilidir.

Modafinil  geleneksel uyarıcılarla benzer uyarıcı etkilere sahiptir. Modafinil, amfetaminler gibi genel bir CNS uyarıcısı değildir, ancak tam olarak nasıl çalıştığı bilinmemektedir. Bu ilaç katapleksiyi ve diğer REM uyku belirtilerini etkilemez.

Armodafinil (Nuvigil) uyanıklığı teşvik etmek için kullanılan oral bir ilaçtır. Modafinil’e benzerdir.

Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOIs) adı verilen antidepresanlar sınıfı aşırı gündüz uykusunun tedavisinde de kullanılabilir.

Katapleksiyi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar, hipnagojik halüsinasyonlar ve uyku felci gibi diğer REM ile ilgili semptomlar için de kullanılabilir. Antidepresanlardan daha düşük dozlarda kullanılan trisiklik antidepresan (TCAs), katapleksiyi kontrol altına almakta genellikle etkili olur.

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’ler) de kataplekside yararlıdır. Katapleksi ve REM ile ilişkili semptomların tedavisinde en sık kullanılan SSRI’ler fluoksetin (Prozac), paroksetin (Paxil), sertralin (Zoloft), sitalopram (Celexa) ve venlafaksin (Effexor) ‘dir.

Gama-hidroksibutirat veya GHB olarak da bilinen sodyum oksibat, katapleksiyi ve aşırı gündüz uykusunu tedavi etmek için FDA tarafından onaylanmıştır.

İlaçsız Tedaviler

İlaç dışı tedaviler, hastanın ve aile bireylerinin eğitimi ve davranış kalıplarının değiştirilmesini içerir.

Narkolepsi semptomlarının anlaşılması, hastaların ve aile bireylerinin hayal kırıklıklarının, korkuların, öfkenin, depresyonun ve kızgınlıkların hafifletilmesine yardımcı olabilir.

Düzenli egzersiz ve parlak ışığa maruz kalma, uyanıklığı artırabilir.

Uyku halindeyken ve  veya katapleksi yaşarken karşılaşılan tehlikelere dikkat edilmeli ve hastalara bu semptomlarla araba kullanmamaları söylenmelidir.

Narkolepsi Hastalarının Prognozu yani Gidişatı Nasıldır ?

Narkolepsi ömür boyu süren bir hastalıktır.

Belirtiler hastanın ömrü boyunca şiddet derecesinde değişiklik gösterebilir ancak asla tamamen kaybolmazlar. Semptomlar genellikle zamanla giderek kötüleşir ve daha sonra kararlı hale gelme eğilimindedir.

Düzenli doktor kontrolleri ve tedavi planına ve davranışsal tedaviye uyma, bu dalgalanmaları azaltabilir ve hastanın belirtilerini ve yaşam kalitesini artırabilir.