Gebe Ve Muayeneleri

Gözle muayenede aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

Göz konjonktivaları, ağız mukozası soluk mu? (kansızlık belirtisi),

• Fazla şişman ya da zayıf mı?
• Dişlerde çürük var mı?
• Meme başlarında çatlak ya da içe dönüklük var mı?
• Karında, ya da vücudun herhangi bir yerinde ameliyat izi var mı?
• Bacaklarda ya da vulvada varis var mı?
• Vücudunda özellikle kalça kemiklerini, eklemlerini ilgilendiren bir sa­katlığı var mı?
• Memelerde ele gelen bir kitle var mı?
• Bacaklarda ödem var mı?
• Leopold manevraları ile fundusun yüksekliğine, gelişine bakılır.

Gebenin Dıştan Elle Muayenesi:

Elle muayenede şunlara bakılır:

Leopold Manevraları: Leopoldun 4 manevrası vardır. Bu manevralarla gebe­lik ayı, çocuğun duruşu, gelişi, pelvise göre durumu saptanır.

Leopold manevraları şöyle yapılır:

Birinci Leopold Manevrasında, gebe düz bir yere yatırılır, ebe gebenin sağı­na geçer, yüzü gebenin yüzüne doğrudur. İki elinin parmak uçlarını birleş­tirerek fundus yüksekliğini ölçer. Bununla gebelik ayı hakkında bilgi edinir.

Fundus yüksekliği ile gebelik ayı ilişkisi şöyledir:

12 Haftalık: Fundus pubis senfizinin üstünden elle çok derin muayene ile ancak hissedilir.

16 Haftalık: Fundus, senf iz pubis ile göbek arasının ortasındadır.

20 Haftalık: 24 Haftalık: 28 Haftalık: 32 Haftalık:

38 Haftalık: 40 Haftalık :

Fundus, göbeğin 2 parmak aşağısındadır.

Fundus tam göbek hizasındadır.

Fundus, göbeğin üç parmak üzerindedir.

Göbekle sternumun alt ucundaki kıkırdak (ksifold çıkıntı) ara­sının tam olasındadır.

Sternumun alt ucundaki çıkıntıya yakındır.

32-36 haftalık seviyenin arasındadır, bu dönemde baş genel­likle pelvis içine girdiğinden fundus 32 haftalık gibi hissedi- lebilir.

İkinci Leopold Manevrasında ebe yine gebenin sağındadır, yüzü yine gebe­nin yüzüne doğrudur ve çocuk eklerini (kol ve bacaklar) arayarak sırtın sağ­da ya da solda olduğunu saptar.

— ÇKS sırtın bulunduğu taraftan daha net duyulur.

Üçüncü Leopold Manevrasında, yine ebe gebenin sağında durur. Sağ elinin 4 parmağı bitişik, baş parmağı açık olarak önde gelen kısmın, yani pelvise doğru olan kısmın, baş ya da makat mı olduğuna bakar.

8u muayenede pelvis tamamen boş ise; ele baş ya da makat gelmiyorsa, yan gelişten kuşkulanılmalıdır.

İkinci Leopold Manevrası.

Dördüncü Leopold Manevrasında ebe, gebenin yine sağındadır, ama sırtını gebenin yüzüne döner. Her iki elini parmaklar bitişik biçimde pelvis içine derine doğru sokarak gelen kısmın pelvise yerleşip yerleşmediğine bakar. Bebeğin gelen kısmının önünde, pelvisin içinde her iki elin parmak uçları birleşiyorsa, gelen kısım pelvise girmemiştir. Yani hareketli (mobil) dir. Her iki elin parmakları bebeğin gelen kısmı önünde birleştirilemiyor, ancak gelen kısım tamamen pelvise oturmamışsa, bu durumda gelen kısım fikse- dir, denir.

Eğer gelen kısım tamamen pelvis içine girmiş, yerleşmiş ve hiç hareket et- tirilemiyorsa bu durumda gelen kısım angaje (amorse) dir, denir.

Vajinal Tuşe ile Değerlendirme:

Tuşe yapılırken steril koşullara özenle uyulmalıdır.

• Gebeliğin İlk 3 ayında vajinal tuşe kadının gebe olup olmadığını, gebeli­ğin kaç aylık olduğunu saptamak için yapılır,
• Gebeliğin son aylarında vajinal tuşe, kollumun durumunu, gelen kıs­mın ne olduğunu ve yüksekliğini saptamak, pubis açısını değerlendir­mek için yapılır.

Konjugata Veranm Değerlendirilmesi: Bu pelvisin en önemli çapı olup,

gebeliğin son aylarında tuşe yoluyla ölçülür. Bu ölçüm en önemli bulgu­lardandır. Doğru ölçüldüğünde doğumun nasıl olacağı hakkında kesin bilgi verir.

Konjugata vera;

• Derin bir tuşe ile ölçülür,
• Orta parmak promontoryuma değiyor ise, parmağın pubis kemiğinin alt ucundaki noktası işaretlenir.
• Aradaki mesafe mezür ile ölçülür. Bu ölçümden 1,5 cm. çıkartılarak konjugata vera bulunur,
• Normalde 11-11,5 cm. dir,
• Normal bir pelviste el parmakları promontoryuma asla ulaşmaz,
• Konjugata vera bu ölçümlerden küçük ise, yani orta parmak promon­toryuma ulaşıyorsa, bu pelvis dardır, doğum evde olamaz, kesinlikle bir hastanede yapılmalıdır.

 

__Pubis Açısının Değerlendirilmesi: Normalde her iki pubis kemiğinin önde, senfizde birleştiği kollar arasındaki açı 90 derecedir. Bu açı 90 dereceden dar ya da geniş ise bu pelvis dardır. Doğum hastanede olmalıdır.

__Spinaların Durumunun Değerlendirilmesi: Normalde vajenin iç iki yan duvarında hafif belirgin olan kemiksi çıkıntılar vardır (spina iskiadikalar). Bunlar fazla çıkıntılı ise doğum kanalını daraltırlar. Bu durumda da doğum hastanede olmalıdır.

Bu muayenelerden sonra bulgular tümü ile değerlendirilip doğumun hasta­nede ya da evde olup olmayacağına karar verilir.

Muayene ve Kontroller: 

Çocuk Kalp Seslerinin Dinlenmesi: Çocuk kalp sesleri (ÇKS) çocuk ve anne yönünden çok önem taşır.

• Gebeliğin ikinci yarısından sonra gebenin her kontrolünde ÇKS dinlen­melidir,
• ÇKS en rahat çocuk sırtının bulunduğu yandan; baş gelişinde annenin göbek hizasının altında, makat gelişinde ise göbeğin üst kısmında duyulur,
• ÇKS yi anne kalp atımı ile karıştırmamak için aynı anda anne nabzı da kontrol edilmelidir,
• ÇKS anne kalp atımının iki katıdır,
• ÇKS, normalde dakikada 120-160 arasıdır. Eğer dakikada 120’nin altına düşer veya 160’ın üzerine çıkarsa çocuk tehlikede demektir, ebe zaman geçirmeden gebeyi doktora götürmelidir.
• Gebe ilk üç ayında sadece bir kilo alır,
• 3 aylıktan sonra her ay 1,5-2 kg. alır,
• Tüm gebelik süresince ortalama 9-13 kg. arası alır,
• Gebe normalden fazla kilo alıyorsa:
• Diyetine dikkat etmesi önerilir,
• Hamur işi, tatlı, yağlı, tuzlu yememesi,
• Daha çok sebze, meyve, süt, yumurta gibi yiyecekleri yemesi önerilir,
• Fazla kilo alan gebe toksemi yönünden hemen değerlendirilip dik­katle izlenmelidir.

Ağırlık Artışı: Gebe ilk tespit edildiğinden itibaren kilosu ölçülür.

Boy: Annenin boyu ölçülür, eğer 150 cm. den kısa ise doğumda güçlük

olasılığı fazladır. Bu doğum, hastanede yapılacak şekilde planlanmalıdır.

Kan Basıncı (Tansiyon, KB, TA): Normalde doğurganlık çağındaki kadın­larda kan basıncı (KB) değişmez.

• Doğurganlık çağındaki kadınlarda kan basıncı genellikle 120/70-80 dir,
• Kan basıncında diastolik basınç yani minima, sistolik basınçtan yani maksimadan daha önemlidir,

örnek: 130/90 olan bir kan basıncı 140/80 olandan daha tehlikelidir.

• KB ölçülürken gebe rahat bir yere oturtulur,
• Elbisesinin kolu tamamen açılır,
• Tansiyon aleti dirsekten iki parmak yukarıya takılır,
• Dirsek iç yüzünden damar atımı bulunur. Steteskopun tambur kısmı damar atımının olduğu yere konur,
• Tansiyon aletinin göstergesinin sıfırda olup olmadığına dikkat edilir ve puvar pompalanır. Gösterge iyice yükseltilir,
• Puvarın vidası yavaş yavaş açılarak verilen hava boşaltılmağa başlanır,
• İlk damar atımının duyulmaya başladığı yere sistolik (maksima), bitiş yerine de diastolik (minima) basınç denir,
• Bu işlem ölçümden emin oluncaya kadar yinelenir. Her defasında yine göstergenin sıfıra gelmesine dikkat edilmelidir,
• Kan basıncının her zaman aynı koldan ölçülmesine dikkat edilmelidir.
• Normalde minima /85’i geçmemelidir. Yani gebede /80 normal, /85 sınır, /90 ve üzeri yüksek tansiyondur.
• KB yüksekse tuzsuz yemesini, tatlı, yağlı, hamur işi yememesini, daha çok sebze, meyve, süt, yumurta, et, kuru baklagiller yemesini önerin,
• istirahat etmesini önerin,

KB anormalse yapılacak öneri fer:

Kan basıncının yükselmesiyle birlikte baş ağrısı, ödem, gözde sinek uçuşmaları var, ya da bu yakınmalardan sadece bir tanesi varsa zaman geçirmeden doktora gitmesini söyleyin. Sık sık kontrol edin,

• KB düşükse iyi beslenmesi için gerekli eğitimi yapın. İstirahat etmesini söyleyin. Düzelmezse doktora yollayın.

Ödem Kontrolü: ödem kendini ilk önce aşırı kilo artması ile gösterir. Ödem önce bacaklarda, daha sonra ellerde, yüzde, karında belirginleşir.

Ödem nasıl bakılır: Bacağın tibia kemiği üzerine parmağınızla orta şiddet­te bastırın. Resimde olduğu gibi parmağınızı kaldırdığınızda burada çukur kalıyorsa ödem var demektir. Kadın son günlerde yüzüklerinin dar geldiğini söylüyorsa bu da ödem belirtisidir.

Ödemin nedenleri:

• Şiddetli kansızlık,
• Kronik böbrek hastalığı,
• Kronik kalp yetmezliği,
• Çoğul gebelik, hidroamnios,
• Protein yetmezliği,
• Yorucu iş yapma (fazla ayakta kalma),
• Gebelik toksemisidir.

Ödem varsa öneriler: Ödemi olan gebeye tuzsuz yemesini, isti­rahat etmesini söyleyin. İkinci kontrolünüzde önerilerinize uyduğu halde ödem açılmamışsa derhal doktora yollayın.

Not: Ödemle birlikte yüksek tansiyon, idrarda protein ya da diğer bazı ya­kınmaları varsa, bu gebede toksemi başlamıştır. Derhal doktora yollayın.

Varis Kontrolü: Çok doğum yapmış kadınlarda, yorucu iş yapanlarda ve fazla ayakta kalanlarda varis daha sık görülür. Gebenin bacak ve vulvasında varis olup olmadığını kontrol edin; varsa, gebeye şu önerilerde bulunun:

Varis varsa yapılacak öneriler:

• Yorucu iş yapmamasını,
• Ayaklarını sık sık yukarıya kaldırarak dinlenmesini,
• Alabilirse, varis çorabım usulüne uygun olarak giymesini önerin,
• Varis olan yerlerde sıcaklık, yanma ya da ağrı oluyorsa vakit geçirmeden doktora görünmesini anlatın (bu bir damar tıkanması ve iltihabı olabilir).
• Vulvada varis varsa doğum sırasında damarlarda yırtılma olabileceğin­den doğumunu hastanede yapmasını sağlayın.

GEBE İZLEMELERİNDE YAPILMASI GEREKEN LABORATUVAR MUAYENELERİ

Ebenin ev ziyaretlerinde yapacağı iki önemli laboratuvar muayenesi vardır:

• İdrarda protein (albümin) aramak,
• Kanda hemoglobin bakmak.

Ayrıca olanak varsa, yani ebe hastane ya da laboratuvarlarla ilişki kurabili­yorsa şu kontrolleri de yaptırması yararlı olur:

• Anne ve babanın kan grubu ve Rh faktörü,
• Kanda şeker miktarı,
• Diğer bazı kan kontrolleri.

Özellikle sarılığı olan bebek, ölüdoğum ve ardarda düşük yapanlara, ya da sakat bebek doğuranlara bu kontrolleri kesinlikle yaptırmalarının gerektiği anlatılmalıdır. Ebe, bu kontrolleri yaptırması için anneyi erken dönemde doktora göndermelidir.

Ebenin Yapacağı Laboratuvar Kontrolleri:

İdrarda Protein (Albümin): Ebe, gebeyi her kontrol edişinde idrarda protein arar.

• Tüpün üçte ikisine (2/3) kadar idrar koyun,
• Tüpü maşa ile tutarak ispirto ocağında kaynatın,
• İdrarda bulanıklık olup olmadığına bakın,
• Bulanıklık varsa 2-3 damla asetik asit damlatın, (asetik asit yoksa limon veya sirke de damlatabilirsiniz),
• Bulanıklık açılmazsa protein var demektir. Bulanıklığın derecesi protein miktarı hakkında kabaca fikir verir,
• Protein varsa tuzsuz yemesini, özellikle bol proteinli besin almasını (et, süt, yumurta, kuru baklagiller) söyleyin,
• Proteinle birlikte yüksek kan basıncı, ödem ve diğer yakınmaları varsa gebeyi kesinlikle bir doktora gönderin. Gebede toksemi başlamış ola­bilir.

Sahli Hemoglobinometresi ile Hemoglobin ölçümü: Hemoglobin kanın kırmızı rengini verir. Alyuvarların (eritrositlerin) esas maddesini oluşturan demir yüklü bir proteindir. Temiz kanda oksijeni dokulara, kirli kanda da karbon dioksiti akciğerlere taşır.

Kandaki hemoglobin miktarı kansızlık (anemi) tanısının konulmasında en önemli ölçütlerden biridir. Tüm gebelik süresince her üç ayda (trimester) bir kez hemoglobin bakılmalıdır.

Sahli aygıtı ile hemoglobin ölçümü:

Hemoglobin değeri “sahli aleti” ile ölçülür. Sahli aleti kutusunda 1 hemoglobin pipeti, 1 işaretli tüp, 1 şişe hemoglobin solüsyonu, 1 şişe damıtık su, damıtık su koymak için 1 pipet, 1 tüp yıkama fırçası,

1 karıştırıcı cam çubuk ve hemoglobin göstergesi bulunur.

Eğer damıtık su yoksa, musluk suyu kullanılmaz, içinde demir bulunabile­ceğinden yanlış sonuç verir. Eğer buzdolabı varsa, buzluk kısmının erimesi ile alttaki tepsiye dolan suyu damıtık su yerine kullanabilirsiniz.

— Sahli aygıtının ortasındaki boş tüpe 10 (2) çizgisine dek 10 normal klor- hidrik asit (Hb solüsyonu) koyun,

• Gebenin yüzük parmağını alkollü pamukla temizleyin,
• Kum pamukla kurulayın,

— Ateş üzerinde sterilize edilmiş enjektör iğnesi ya da lansetle parmak ucunu yan taraftan delin,

— İlk damla kanı kuru pamukla silin,

Özel pipetle, pipetin çizgisine kadar kanı çekin,

Bu kanı tüpe üfleyerek boşaltın, tüpün içindeki Hb solüsyonunu birkaç kez çekip tüpe geri verin. Bu şekilde pipetin içindeki tüm kanın tüpe aktarılmasını sağlayın.

3 dakika bekleyin.

— Sonra yavaş yavaş tüpe saf su (damıtık su) eklerken sahi i aygıtının iki yanındaki tüplerin rengi ile karşılaştırın,

Renkler birbirini tuttuğunda saf su damlatmayı bırakın,Üzerindeki dereceden % ya da gram olarak okuyun,

— Hemoglobin miktarını hesaplayın

Normalde 100 mİ. kanda 16 gram Hb vardır. Yani, 16 gram: % 100. Buna göre hemoglobini % 80 olan bir kadının gram olarak hemoglobini 12.8 gramdır.

— Gebe için Hb değerinde kansızlık sınırı % 70 (11 gr.) dır,

• Hb değeri % 70 in altında ise gebe kansız (anemik) demektir (Anemi, Bak. Sayfa: 55.)
• Her gebe gebeliğin 3 üncü ayından sonra yiyeceklerine ek olarak kesin­likle demir hapı almalıdır,
• Eğer gebe anemik ise demir hapını daha düzenli almalıdır,
• Demir tedavisine rağmen, Hb. de bir yükselme yoksa gebeyi doktora gönderin,
• Hb değeri % 60 ın altında ise, annede şiddetli anemi var demektir, hemen doktora gönderin.