Damakta Yara Oluşumu

Ağız boşluğu gibi hassas bir bölgede bulunan damak, yeme ve içme işlemlerinin uygun şekilde gerçekleşebilmesine yardımcı olan dokulardan oluşmaktadır. Çok kolay bir şekilde tahriş olabilen damak, vücutta olumsuz etkilerin yaşanmasına neden olabilecek yabancı maddeler ile yoğun şekilde temas halindedir. Oldukça hassas bir yapıya sahip olan damak, kolay yaralanmaya ya da tahriş olmaya yatkındır. Öyle ki, bazen besinler yenilirken, konuşulurken ve hatta nefes alınıp verilirken dahi rahatsız edecek boyutlara ulaşan damak sorunları yaşanabilmektedir. Genellikle kabarcıklar şeklinde ortaya çıkan damak yaraları, özellikle de sabahları uyanıldıktan sonraki kısa bir süre içinde daha belirgin şekilde kendini göstermektedir. Hatta damak yaraları nedeni ile, acı, tuzlu ve baharatlı besinlerin tüketilmesi sırasında, ağrı ve sızılar yaşanması muhtemeldir. Genellikle çoğu insanın hayatında en az bir kere dahi olsa yaşamış olduğu bir problem olan damak yaraları ya da diğer damak sorunları, çoğu zaman zararsız olmakla birlikte, ne sıklıkla gerçekleşmiş olduğuna dikkat edilmesi gerekmektedir.

Ağız içinde oluşan yara türleri, genellikle dil, yumuşak doku ve diş etlerinde oluşabildiği gibi, damak yüzeyinde de oluşabilmektedir. Bazen oldukça yoğun şekilde ağrı ve sızı yaşanmasına neden olan damak yaraları, aft şeklinde oluşabildiği gibi, iltihap ya da enfeksiyonlar şeklinde de meydana gelebilmektedir. Damak yüzeyinde meydana gelen yaraların bir takım nedenleri vardır ve bu nedenlere bağlı olarak da, farklı tedavi yöntemleri bulunmaktadır.

Damak Yaralarının Oluşum Nedenleri

Damak dokusunda meydana gelen yaraların birden fazla nedeni olabilmektedir. Yanlış yeme içme alışkanlıklarından, yeterince özen gösterilmemiş ağız bakımı ya da bazı içsel hastalıklara kadar, bir çok oluşum nedeni olan damak yaralarının, ihmal edilmemesi gerekmektedir. Bu durumda damak problemlerinin neden oluştuğunun farkında olmak, hem tedavi hem de iyileşme süreci boyunca yardımcı olacaktır. Bu doğrultuda, damaklarda meydana gelen yaraların oluşum nedenleri aşağıda listelendiği şekildedir;

1. Enfeksiyonlar:

Vücudun her hangi bir bölgesinde meydana gelen enfeksiyon bazlı sağlık sorunları da, damak dokusu üzerinde yaraların oluşmasına neden olabilmektedir. Nezle, grip, sinüzit, bademcik iltihabı ve boğaz ağrısı gibi enfeksiyon kökenli sağlık sorunları, damaklarda yara oluşmasına ve hatta ağrı ya da sızı oluşmasına da yol açabilmektedir. Bu gibi enfeksiyon tabanlı hastalıklar, virüs ya da bakterilerin etkisi ile gelişmektedir. Bundan dolayı da enfeksiyon oluşumları, damak yaralarına ve damak ağrılarına sebep olabilmektedir.

2. Tahriş Gelişimine Neden Olan Maddeler:

Bir takım maddeler, damak dokusu üzerinde yara oluşmasına neden olmasının ötesinde, ağız içi dokularında ve damak dokuları üzerinde, iltihaplanma gelişmesine dahi sebebiyet verebilmektedir. Özellikle de sigara kullanımı, aşırı soğuk ya da aşırı sıcak besinler, tütün çiğneme alışkanlığı, baharatlı ve aşırı acı gıdalar, katkı maddeleri içeren hazır besinler ile çok tuzlu gıdalar, damak dokusu üzerinde tahrişlerin gelişmesine neden olabilmektedir.

3. Ağız İçi Dokusunun Yanması:

Yemek yerken ya da bir şeyler içerken, tüketilen gıdanın uygun sıcaklıkta olması, ağız, yutak, yemek borusu ve hatta mide sağlığı açısından önem arz etmektedir. Özellikle de aşırı derecede sıcak içeceklerin tüketilmesi, ağız içi ve damaklardan başlayarak, sıra ile yutak, yemek borusu ve mide dokularına ciddi zararlar vermektedir. Kaynara yakın ya da aşırı miktarda sıcak gıdaların tüketilmesi sonucu damak dokusunda kabarcıklar ve haşlanma durumları yaşanabilmektedir. Bunun sonucunda da, sıcak besinden etkilenmiş olan damak dokusu bölgesinde, dokunmaya karşı hassasiyet hissi, ağrı, sızı ve küçük yara oluşumları gelişebilmektedir. Damak dokusu üzerinde, aşırı sıcak besin tüketimine bağlı olarak gelişen yaralanmalar, yaralanmanın gerçekleştiği günü devam eden ilk birkaç gün boyunca yoğun şekilde devam etmektedir.

4. Ağız Yaraları:

Ağız yaraları ya da diğer tıbbi adı ile aftöz ülserler, bir takım ağız içi yaralanmalar sonucu gelişebilmektedir. Ağız içinde meydana gelen çizikler, kesikler ya da yanıklar, damak dokusu üzerinde yaraların oluşmasına neden olabilmektedir. Damaklarda meydana gelen bu yaralar, ağrı ve sızı yaşanmasına neden olmasının yanı sıra, damak dokusu üzerinde kırmızı lekelerin oluşmasına ve daha ilerleyen zamanlarda da bu yaraların beyaz ya da sarı irin ile dolmasına yol açabilmektedir.

5. Diş ile Bağlantılı Problemler:

Dişler ve diş etleri de, ağız içi boşluğunda bulunduğu için ve damak dokularına oldukça yakın oldukları için, damak sağlığı ile yakından ilgilidirler. Özellikle de, ağız boşluğunun üst kısmında bulunan dişlerde ve yine burada bulunan diş etlerinde meydana gelen her hangi bir sağlık sorunu, diş eti çizgisinin arkasında yer alan damağın baskı altında kalmasına neden olabilmektedir. Diş apseleri ihmal edilip, kontrol edilmediklerinde, damak dokularına yayılarak, bu bölgelerde yara ve iltihap oluşmasına sebep olabilmektedir. Bu faktörlerden ayrı olarak, bol gelen takma dişler, oral cihazlar, uygun olmayan diş fırçası kullanımları ve bazı diş çürükleri de damak yaralarının oluşmasına yol açabilmektedir.

6. Ağız Yanması Sendromu:

Damak dokularında meydana gelen yanma hisleri, ağız yanması sendromundan kaynaklanmaktadır. Ağız yanması sendromu hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Fakat genellikle ağız boşluğu içerisinde çıkan pamukçukların ve ağız boşluğunda meydana gelen kurulukların, ağız yanma sendromuna neden olabileceği tahmin edilmektedir. Ağız yanması sendromu sonucu meydana gelen damak yanması ve damak ağrısı gibi semptomlar, özellikle de sabahları daha şiddetli şekilde kendini göstermekte daha sonradan gün içerisinde ise şiddetli etkisini kaybetmektedir.

7. Stres:

Artık günümüzde stres altında olmayan insan sayısı yok gibi bir şeydir. Hemen herkesi bir şekilde etkileyen stres, bağışıklık sisteminin direncini olumsuz yönde etkilemekte ve buna bağlı olarak da, damak dokusu üzerinde yaralar oluşmasına neden olabilmektedir. Özellikle de kadınlarda, adet öncesi dönemde yaşanan sıkıtılar (premenstrual gerginlik), ağız boşluğu içinde aft oluşumuna ve dolayısı ile de, damak yaralarına yol açabilmektedir.

8. Bazı Besinler:

Bazı besin türleri ağız içi boşluğunda yara oluşumuna sebep olabilmekte ve damak dokularının zarar görmesine neden olabilmektedir. Özellikle de, baharatlı, acı, tuzlu ve asitli gıdalar, damakların tahriş olmasına neden olabilmektedir. Aşırı tüketildikleri takdirde, damak dokusuna zarar vererek, yara oluşmasına neden olabilen bazı besinler ise şu şekildedir;

Turunçgiller,
Turşu,
Sirke,
Patates cipsi,
Tuzlu ve baharatlı kuru yemişler,
Alerjik etkileri bulunabilen kara buğday, çavdar, arpa, kabuklu deniz hayvanları ve soya ürünleri gibi besinler,
Domates,
Çikolata,
Patlıcan,
İncir,
Peynir.

9. Travmalar:

Ağız boşluğu içinde meydana gelen bir takım yaralanmalar, yanak, dil ya da dudak ısırma durumları, damak dokusunda yaraların oluşmasına neden olabilmektedir. Aynı şekilde, sert formdaki besinlerin tüketilmesi de damak dokularının tahriş olmasına ve zarar görmesine yol açabilmektedir.

10. Diş Macunları:

Diş macunlarının temizleyici etkilerini artması amacı ile formüllerine eklenen köpük yapıcı kimyasallar (SLS-sodyum lauryl sulhate), aslında ağız içi sağlığı baz yönleri ile olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Diş macunlarının içerisinde bulunan SLS kimyasalı, ağız içi mukoza hücrelerinin hasar görmesine ve tahriş oluşumunun gelişmesine sebep olan bir kimyasal türüdür. Bu gibi kimyasalları içeren diş macunları, ağız boşluğu içerisinde özellikle de aft oluşumuna neden olmaktadır. Bundan dolayı aft sorunu ya da damak yaraları bulunan kişilerin, SLS kimyasalı içermeyen ya da az oranda SLS kimyasalı içeren diş macunlarını kullanmaları tavsiye edilmektedir.

11. Sistemik Hastalıklar:

Bazı sistemik hastalıklar, ağız boşluğu içerisinde aft gibi bazı yaraların oluşmasına, uçuk oluşmasına ve damak dokularında yaraların gelişmesine neden olabilmektedir. Damaklarda yara oluşumuna ve ağız boşluğunda aft oluşumuna sebep olan bu hastalıklar; Behçet hastalığı, konjuktivit (göz iltihabı), retinit (gece körlüğü) ve lokositoz (akyuvar sayısının aşırı miktarda artması) gibi sistemik hastalıklardır. Ayrıca, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen otoümmin hastalıklar, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, genetik faktörler ile malign (kötü huylu tümör) hastalıklar, ağız boşluğunda aft oluşumuna ve damak dokusunda yaraların oluşmasına neden olabilmektedir.

12. Mide Mikropları:

Helikobakter pilori adı verilen mide mikropları, B12 vitamini eksikliğine sebep olmasına ek olarak, damak ve diğer ağız yaralarının oluşmasına da neden olmaktadır.

13. Hormon Değişimleri:

Hormonel değişimler, özellikle de gebelik döneminde yaşanan ani hormon değişimleri, damak dokularını son derece olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durumun sonucunda ise, damak dokularında yara oluşumları gelişebilmektedir.

14. Vitamin Eksikliği:

Yeteri ve ideal değerlerde vitamin alınamaması sonucu meydana gelen vitamin eksikliği, özellikle de B3, B9 (folik asit), B12 vitamini ve C vitamini eksikliği, ağız boşluğunda aftların oluşmasına ve damak dokularında yaraların gelişmesine neden olabilmektedir. Ayrıca, demir eksikliği de damak yaralarına neden olabilmektedir. Bundan dolayı, her türlü vitamini eksiksiz ve yeterli miktarlarda almaya özen göstermek, damaklarda oluşabilecek olan yaraların önlenmesi adına da faydalıdır.

Damak Yaralarının Tedavisi
Damak yaraları genellikle, 7 ila 14 gün içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Fakat daha uzun süre boyunca devam eden damak yaraları için bir doktora gidilmesinde fayda olacaktır. Öte yandan, damak yaralarının tedavisi mümkündür. Damak yaralarının tedavisinde izlenecek yöntemler ise, damak yaralarına sebep olan faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Buna göre, sebeplerine bağlı olarak damak yaralarının tedavisinde izlenecek uygulamalar şu şekildedir;

Damak yaralarının oluşum nedeni enfeksiyonlar ise: Böyle bir durumda, tedavi amacı ile, B ve C vitaminleri bakımından zengin besinlerin tüketilmesi, daha hızlı bir iyileşme sağlanmasına yardımcı olabilmektedir.

Damak yaralarının oluşum nedeni zararlı maddeler ise: Böyle bir durum karşısında damak yaralarının tedavi edilmesi amacı ile, ağız dokusuna zarar veren maddelerden uzak durulması daha faydalı olacaktır.

Damak yaralarının oluşum nedeni yanıklar ise: Eğer damak yarasının oluşum nedeni yanıklar ise, yanmanın gerçekleştiği an derhal soğuk uygulamak, daha fazla hasar görülmesini önlemekte ve iyileşme sürecine katkı sağlamaktadır.

Damak yaralarının oluşum nedeni ağız yaraları ise: Bu durumda, bakterilerin daha fazla yayılmasını önlemek için, yaraların açılmamasına özen göstermek, iyileşme sürecine katkı sağlayacaktır. Ayrıca, yaraların iyileşmesi için, tuz ya da karbonat ile gargara yapmak da tedavide etkili olacaktır.

Damak yaralarının oluşum nedeni diş sorunları ise: Eğer damak yaralarının oluşum nedeni bir takım diş sorunları ise, bir diş doktoruna gitmek de fayda vardır. Böylece uygun tedaviye karar verilmesi kolaylaşacaktır.

Damak yaralarının oluşum nedeni ağız yanması sendromu ise: Böyle bir durumda tedavi amacı ile, yoğurt tüketmek, karbonat macunu hazırlayıp damak yarasının olduğu bölgeye uygulamak etkili olabilmektedir.

Damak yaralarının oluşum nedeni damak iltihabı ise: Damak iltihabı sonucu gelişen damak yaraları için, karbonat gargarası ya da karbonat macunu uygulaması faydalı olabilmektedir.

Uyarı:
Eğer, damaklarda oluşan yaralar, zamanla renk değiştirip büyümeye başlıyor ise, derhal bir tıbbi yardım alınmasında fayda vardır. Böylece doktor, damak yarasının tehlikeli olup olmadığını saptayarak, duruma göre uygun tedavi seçeneklerini değerlendirip, bazı testler yapılmasını talep edebilecektir.