Gentiana lutea, 2.000 yıldan fazla bir süredir Avrupa’da geleneksel tıp sistemlerinde kullanılan acı bir bitkidir.

Karaciğer ve sindirim yardımcısı olarak, Ayurveda ve Geleneksel Çin Tıbbı’nda uzun bir kullanım öyküsü vardır. Bu bitki, hazımsızlık, karaciğer fonksiyon bozukluğu ve yorgunluk için geleneksel olarak kullanılır. Birçok aktif bileşiği arasında, gentiopicroside ve amarogentin bulunur.

 

Diğer acı bitkiler ve gıdalar gibi, safranın uyarılmasına, karaciğer, safra kesesi ve diğer organların detoks edilmesine yardımcı olduğundan, sindirim sağlığını desteklemek için yararlıdır. Diğer faydaları arasında, enflamasyonla mücadele etmek, sinir sistemini desteklemek, dayanıklılığı artırmak ve kalp sağlığına yardımcı olmak yer alır.

 

Centiyane Nedir?

Kökü (Gentiana lutea L.), Alpler ve Himalaya Dağları’na özgü Gentianaceae ailesinden acı bir bitkidir. Bitkisel tıpta, özellikle mide rahatsızlıklarının, karaciğer hastalıklarının tedavisinde ve sindirime yardımcı olmak için çok uzun süredir kullanılır. Bugün, en çok Avrupa, Çin ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerinde yetiştirilmektedir.

 

İsmi ne anlama geliyor? Bitkinin Gentius adlı İllyrian kralının ismini aldığı söylenir (llyria, Balkan Yarımadası’nın batısındaki Romalılar tarafından fethedilen bir bölge). Kayıtlar, Gentius’un bitkinin tıbbi özelliklerini ilk keşfeden kişi olduğunu ve iyileştirici tonikler yapmak için kullandığını göstermektedir. Gentianaceae ailesinin 400’den fazla farklı türü vardır ve bazıları bitkisel ilaçlarda kullanılır.

Ne için kullanabilirsiniz? Tarihte, aşağıdaki sorunları tedavi etmek için kullanıldı:

 

• Karaciğer hasarı
• İştah, ishal, gaz, şişkinlik, mide ekşimesi ve mide bulantısı gibi mide ve sindirim problemleri
• Migren
• Sinüs enfeksiyonları
• Adet ağrıları
• Kronik yorgunluk ve zayıflık
• Saçta egzama
• Yüksek tansiyon
• Parazitler
• Sedef hastalığı
• Saç dökülmesi
• Sarılık
• Gut
• Hepatit
• Candida (mantar)
• Gıda alerjileri ve intoleransı
• Bebek büyümesi ve gelişimi

 

Sindirim, Karaciğer ve Safra Kesesi Fonksiyonunu Geliştirmeye Yardımcı Olur

Tükürük, safra ve enzim atılımı üzerindeki etkileri nedeniyle geleneksel olarak “gastrik uyarıcı” olarak kullanılır. İnce bağırsaklardaki enzimlerin salgılanmasını uyarabildiği ve gastrik sekresyonu artırabildiğine dair bazı kanıtlar vardır, bu da gıdaların parçalanmasını ve besin maddelerinin emilimini kolaylaştırır. Sindirim için yararlarından bazıları şunlardır:

 

• İştah kaybını azaltır
• Mide bulantısı, mide ekşimesi ve ishali tedavi eder
• Ağız zarlarını ve tat alma tomurcuklarını uyararak, tükürük üretimini iyileştirir
• Gastrik sıvıların ve safra salgısının üretilmesine yardımcı olur
• Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarını destekler

Yüzyıllar boyunca, güçlü acı tadı ile karaciğer ve detoks destekçisi olarak bilinir. Gut, sarılık, dispepsi ve dizanterinin, doğal olarak tedavi edilmesine yardımcı olur. Geleneğe göre, en çok iştah kaybı ve mide bulantısı gibi sindirim semptomlarını iyileştirmede etkilidir. Bir araştırmada, hastalara günde 600 miligramlık bir centiyane kökü verilmesinin karın ağrısı, bulantı, mide ekşimesi, şişkinlik, kabızlık, iştah kaybı ve kusma gibi semptomları hafifletmeye yardımcı olduğu bulundu.

 

Genel karaciğer sağlığını desteklemek için, Taraxacum officinale olarak da bilinen karahindiba kökü gibi diğer karaciğer temizleyicileriyle birlikte kullanmanız tavsiye edilir. Karahindiba kökü sık sık kurutulur ve bitkisel çaylara eklenir. Karahindiba kökü ve yapraklarının hem karaciğeri koruduğu, hem de bakterilerle savaştığı ve gözlerinizi sağlıklı tuttuğu gösterilmiştir.

 

Oksidatif Stres ve Kronik Hastalıklarla Mücadeleye Yardımcı Olur

Diğer besleyiciliği yoğun bitkilerde olduğu gibi, hücrelerin serbest radikal hasarından (oksidatif stres olarak da adlandırılır) korunmasına yardımcı olan antioksidan özelliklere sahiptir. Aktif bileşikleri, enfeksiyonlara karşı koruma sağlamak ve arterlerde ve daha küçük kan damarlarında oluşan zararı azaltmak için de yararlıdır.

 

Kardiyovasküler, solunum ve sindirim sistemlerine fayda sağlayan antienflamatuvar etkilere sahiptir. Örneğin isovitexin; vasküler düz kas dokusunu koruyan ve hücresel nitrik oksit (NO) aktivitesini artıran doğal bir anti-aterosklerotik ajandır. Bu, arterioskleroz ve arterlerin sertleştirilmesi için faydalıdır. Ayrıca kan basıncı düşürücü etkileri vardır.

 

Secoiridoidal, ridoid glikozitler, gentiopicroside, xanthones, polyphenols ve flavone gibi bileşenlerin, antienflamatuar ve anti-tümör etkileri nedeniyle kansere karşı korunmaya yardımcı olabileceğine dair bazı ön kanıtlar da bulunmaktadır.

 

Enflamasyon ve Ağrıyı Azaltmaya Yardımcı Olabilir

Bu bitki içinde bulunan aktif bileşiklerin, iltihapla savaştığı ve rahatsızlığı azaltmak için beyindeki ağrı yollarını olumlu bir şekilde modüle ettiği gösterilmiştir. Ayrıca eklem ağrısı, yorgunluk ve güçsüzlüğe yol açabilen antikorları ve otoimmün reaksiyonları azaltmaya yardımcı olabilir.

 

Kan damarlarını genişletebilir ve kan dolaşımın iyileştirilmesine yardımcı olarak genel iyileşmeyi kolaylaştırır. Bu yüzden bazen migren, adet ağrıları, mide ağrıları, kas spazmları ve daha fazlasını tedavi etmek için kullanılır. Ek olarak, eritrisin olarak adlandırılan bir bileşiğinin, spazmları ve krampları azaltan, sakinleştirici ve kas gevşetici etkileri olduğu gösterilmiştir. Ayrıca yüksek tansiyonu düşürmeye ve ağrı ya da strese yanıt olarak hızlanan kalp ritmini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

Yaraların ve Enfeksiyonların Tedavisine Yardımcı Olur (Sinüs Enfeksiyonları Dahil)

Çeşitli yara ve mantar enfeksiyonlarının tedavisi için cilde uygulanır. Zararlı bakterileri öldürdüğü ve yaralara veya hasarlı dokulara kan akışını iyileştirdiği gösterilmiştir. Bir dizi çalışma, antimikrobiral ve antifungal özelliklere sahip olduğunu bulmuştur. Sinüs enfeksiyonu semptomlarının (sinüzit) tedavisine yardımcı olduğu gösterilen, Sinupret adlı bir formülde diğer bağışıklık sistemini güçlendiren otlar ile birleştirildiği bilinmektedir.

 

Bu bitkideki bileşikler ayrıca, leptospira, Pseudomonas aeruginosa, proteinusbacillus vulgaris ve Salmonella typhi gibi başka enfeksiyonlara neden olabilecek bakterileri inhibe etmeye de yardımcı olabilir. Bakterilerle savaşmaya ek olarak, Candida albicans’ın neden olduğu ve mantar enfeksiyonlarını azaltmaya yardımcı olduğu gösterilmiştir.

 

Sinir Sistemini Destekler

Centiyane, kas gerginliğini rahatlatmaya ve doğal bir yatıştırıcı olarak hareket etmeye yardımcı olarak merkezi sinir sistemine fayda sağlar, aynı zamanda yorgunluğu azaltmaya da yardımcı olur. Hayvan çalışmalarında, gentiopicroside, swertiamarine ve sweroside dahil olmak üzere, içerisinde bulunan secoiridoid bileşiklerin dayanıklılığı artırdığı ve kas yorgunluğunu azalttığı gösterilmiştir.

 

Sinir sistemini desteklemek için kombine ederek kullanabileceğiniz bir başka bitki, asırlardır yorgunluk, strese bağlı semptomlar, öksürük, soğuk algınlığı, mide-bağırsak sorunları ve üreme sorunları tedavisinde kullanılan meyan kökü adı verilen adaptojendir. Meyan kökü aslında centiyanenin daha etkili olmasına yardımcı olabilir. Çin tıbbında genellikle “rehber ilaç” olarak kullanılır, çünkü diğer bitkileri ve ilaçları daha faydalı hale getirmeye yardımcı olur.

 

Yan Etkileri

Centiyane kökü bazen ülser dahil olmak üzere mide-bağırsak rahatsızlığı olan kişilerde sindirim sistemine zarar verebilir. Kan basıncını düşürür ve kan şekerini (glukoz) etkileyebilir, bu da potansiyel olarak halsizliğe ve baygınlığa yol açabilir, bu nedenle kan şekeri ve tansiyonu kontrol altına almak için ilaç alıyorsanız, ilk önce bir doktorla konuşmanızı öneririz.

 

Ortaya çıkabilecek olası yan etkiler arasında mide tahrişi, bulantı, kusma, ishal, baş ağrısı, cilt tahrişi ve mide asitliğini artırma sayılabilir. Yan etkiler yaşarsanız, hemen kullanmayı bırakın ve bir ya da iki gün içinde kendinizi daha iyi hissetmezseniz doktorla konuşun.