Anoreksiya nervoza, halk arasında açlık hastalığı da denir, yaygın olarak sadece anoreksiya olarak adlandırılır, yeme bozukluğunun bir türüdür. Aynı zamanda psikolojik bir bozuklukdur.

O medyada görülen “iskelete dönmüş derecede zayıf” kişilerin hastalığıdır.

Anoreksiya, obezite veya kontrol dışı diyet açısından endişe verici bir durumdur. Anoreksiya olan bir kişi genellikle başlangıçta kilo vermek için diyet yapmaya başlar. Zamanla, kilo kaybı takıntı haline gelir.

İncelme gayreti aslında kişinin vücuduyla ilgili kontrol ve/veya korku ile ilgili kaygılardan biridir. Birey, genellikle aşırı egzersiz veya iştah kaybını tetiklemek için diyet haplarının aşırı kullanımı ve /veya diüretik, müshil veya enema gibi diğer araçlar eşliğinde kilo vermeye çalışır.

Anoreksiya nevroza için kimler risk altındadır ?

Anoreksiyadan etkilenenlerin çoğunluğu kadın, çoğunlukla genç kızlardır, ancak erkekler de tutulabilir.

Bozukluk medyanın daima dikkatini çekmiş olsa da, nadir bir durumdur. Kafkasyalılar diğer ırk kökenli insanlara göre daha sık etkilenir ve anoreksiya, orta ve üst sosyoekonomik gruplarda daha sık görülür.

Birçok uzman, inceliğin özellikle arzu edildiği veya mesleki bir gerekliliğin (örneğin, jimnastik, güreş ve jokey gibi sportif atletlerin yanı sıra modeller, dansçılar ve aktörler), anoreksiya nervoza gibi yeme bozuklukları açısından risk oluşturduğunu düşünmektedir.

Anoreksiya nevroza neden olur ?

Tam nedeni bilinmiyor. Bununla birlikte, araştırmalar devam etmektedir.

Araştırmalar, genetik (kalıtsal) bileşenin, kişinin anoreksiya duyarlılığında önceden düşünülenden daha belirgin bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Ön çalışmalar, kromozom 1p’de bulunan bir genin, anoreksiyaya duyarlılığı belirlemede rol oynadığı düşündürmektedir.

Bazı çalışmalar beyindeki hipotalamus (bazı metabolik süreçleri düzenleyen) bezinde, anoreksiyanın gelişimine katkıda bulunan bir işlev bozukluğunun hastalığa neden olduğunu ileri sürmüştür.

Diğer çalışmalar ise anoreksiyadan beyindeki nörotransmitterdeki (sinyal verme ve düzenleyici süreçlerde yer alan beyin kimyasalları) dengesizliğin sorumlu olduğunu ileri sürmektedir.

Bebeklikteki beslenme sorunları, yeme bozukluğu hikayesi ve maternal depresif belirtiler, anoreksiyanın gelişmesinde risk faktörleri olarak kabul edilmektedir.

Anoreksiya gelişmesine katkı yapacak diğer kişisel özellikleri arasında yüksek derecede olumsuz duygular ve “mükemmeliyetçilik” bulunmaktadır.

Anoreksiya olan birçok birey için yıkıcı döngü, ince ve çekici olma baskısıyla başlar.

Bazı uzmanlar, aile içi uyuşmazlıklar ve ebeveynlerin yüksek taleplerinin kişiyi bu bozukluğun gelişimi için risk altına sokabileceği düşüncesindedir.

Anoreksiya nervoza teşhisi nasıl konur ?

Anoreksiya nevroza tanısı  zor bir hastalık olabilir, çünkü anoreksiya olan kişiler sıklıkla hastalığı gizlemeye ve/veya inkara çalışırlar. Reddetme ve gizlilik sıklıkla diğer belirtilere eşlik eder.

Anormalliğe maruz kalmış bir kişi, profesyonel yardım aramaz çünkü birey genellikle hastalığı kabul etmez. Çoğu durumda, tıbbi komplikasyonlar gelişene kadar gerçek teşhis konulmaz.

Birey, ancak belirgin bir kilo kaybı oluştuktan sonra doktora götürülür. Kilo kaybı derecesini ve bozukluğun derecesini değerlendirmek için çoğu zaman ebeveynlerden, eşlerden veya diğer aile bireylerinden bilgi edinmek gereklidir.

Doktorlar bazen bozukluk taramasının bir parçası olarak semptom anketleri uygular.

Anoreksiya nervoza tanısı için karakteristik olan üç temel kriter vardır:

Yaş, cinsiyet, gelişimsel seyir ve tıbbi sağlık açısından belirgin bir şekilde düşük vücut ağırlığına neden olan gıda alımının kısıtlanması.

Yoğun kilo alma korkusu ya da kişinin önemli ölçüde zayıf olmasına rağmen kilo alımını önleyen kalıcı bir davranış.

Büyük ölçüde çarpıtılmış olan benlik algısı, özdeğerlendirmede vücut ağırlığı ve şekline aşırı ağırlık verilmesi.

Anorektik belirtiler  (psikolojik ve davranışsal) nelerdir ?

Anoreksiya, bir bireyin hayatının her alanında tehlikeli psikolojik ve davranışsal etkilere neden olabilir ve diğer aile bireylerini de etkileyebilir.

Birey gittikçe kilo kaybeder ve bu durum depresyona ve sosyal çekilmelere neden olabilir.

Birey, sinirli hale gelebilir, kolayca üzülebilir ve başkaları ile etkileşimde zorluk çekebilir.

Uyku bozulabilir ve gün boyunca yorulmaya neden olabilir.

Dikkat ve konsantrasyon azalabilir.

Anoreksiya olan çoğu birey gıda ve yiyecek düşüncelerine takıntılı haline gelir. Sürekli olarak düşünürler ve yiyecek tercihleri veya yeme ritüelleri konusunda zorlanırlar.

 

 

Yemek tarifleri toplayabilir, yiyeceklerini küçük parçalara ayırabilir, diğer insanlar için aşırı ayrıntılı kalorisiz yemekler hazırlayabilir veya yiyecek saklayabilirler.

Buna ek olarak, obsesif kompulsif bozukluk için tanısal kriterleri karşılayan gıda, kilo veya vücut şekli ile ilgili diğer obsesyonlar ve /veya kompulsiyonlar gösterebilirler.

“Obsesif Kompulsif Bozukluk” için buraya tıklayınız.

Anoreksiya nervoza’lı kişilerde (duygudurum bozuklukları, anksiyete bozuklukları ve kişilik bozuklukları gibi) diğer psikiyatrik sorunlar da sık görülür.

Genel olarak, anoreksiya olan bireyler, besinlerle olan ilişkileri dışında hayatlarının her alanında uyumludurlar. Genellikle okulda iyi çalışırlar ve çoğunlukla kendilerini çeşitli faaliyetlerde aşırı derecede öne çıkarırlar.
Özellikle, kilo verme sürecini hızlandırmak için zorlayıcı egzersiz yaparlar.

Erkeklerde anoreksiya belirtileri, diğer psikolojik sorunlarla birlikte görülme eğilimindedir. Anoreksiya olan erkekler de vücut görüntülerinde  çarpıklık olduğunu düşünürler.

Bu özelliklerin hepsi kişinin günlük faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyebilir. Daha önce tercih edilen etkinliklere duyulan ilgi azaltılır veya kötüye gidebilir.

Bazı bireylerin majör bir depresif bozukluk için tanı ölçütlerini karşılayan belirtileri vardır.

Anoreksiya semptomları, belirtileri ve komplikasyonları (fiziksel) nedir ?

Anoreksiya nervoza’nın tıbbi komplikasyonlarının çoğu açlıktan kaynaklanır.

Kalp ve dolaşım sistemi:

Genellikle yaşamı tehdit etmeyen bir durum olsa da, anormal derecede yavaş kalp hızı (bradikardi) ve alışılmadık derecede düşük kan basıncı (hipotansiyon) açlığın sık görülen belirtileridir ve genellikle anoreksi ile ilişkilendirilir.

Daha önemli olanı kalp ritmindeki bozukluklardır (aritmi).

Gastrointestinal komplikasyonlar

Kabızlık ve karın ağrısı en yaygın belirtilerdir.

Yiyeceklerin vücuda emilme hızı yavaşlar. Karaciğer fonksiyonu genel olarak normal bulunmasına karşın, bazen karaciğer enzim düzeylerinde artış olabilir.

“Karın Ağrısı Nedenleri” için buraya tıklayınız.

Hormonal (endokrin) sistem

Adet döngüsündeki rahatsızlıklar sıktır ve sekonder amenore (adet döngüsünün olmaması), adolesan anoreksik kızların yaklaşık % 90’ını etkiler.

“Adet Görememe” için buraya tıklayınız.

Menstrüel dönemler genellikle kilo artışı ve başarılı tedavi ile geri döner.

Anormallik gösteren erkeklerde de hormonal dengesizlikler bulunur. Tiroid bezi kaloriyi korumak için yavaşlar.

“Guatr ve Tiroid Bezi” için buraya tıklayınız.

Diabetes mellitus (çok yüksek kan şekeri seviyelerine doğru eğilim) olan bir kişide anoreksiya ortaya çıktığında, tek başına anoreksiya veya diyabet hastası olanlara göre ölüm riski daha yüksektir.

“Diyabet” için buraya tıklayınız.

Böbrek fonksiyonları

Normal olabilir. Bununla birlikte, anoreksi olan birçok insanda böbrek fonksiyonlarında önemli değişiklikler vardır, bu da artmış veya azalmış idrara çıkma veya potansiyel olarak ölümcül potasyum eksikliği ile sonuçlanır.

“Potayum” için buraya tıklayınız.

Diğer uzun dönemli etkiler, aşırı idrara çıkma ve aşırı susama ile karakterize olan diabetes insipidus‘u içerebilir.

Kemikler

Ergenlik döneminde kadınlar kemik kütlelerinin % 40 -% 60’ını elde ettiklerinden, kemik yoğunluğu kaybı (osteopeni veya kemiklerin incelmesi) anoreksiyanın önemli bir komplikasyonudur.

Araştırmalar, anoreksi olan kızlarda kemik kaybının oldukça hızlı gerçekleşebileceğini göstermiştir.

“Osteoporoz (kemik erimesi)” için buraya tıklayınız.

Anemi yani Kansızlık

Anoreksik hastalarda sıklıkla bulunur. Daha az kırmızı kan hücresine sahip olmanın yanı sıra, vücudu enfeksiyon gelişmesinden korunmada önemli bir rol oynayan beyaz kan hücresi sayısı da düşük  olma eğilimindedir.

“Anemi” için buraya tıklayınız.

Anoreksiya nervozada, beklenenin aksine Total Kolesterol düzeyleri yüksektir.

Anoreksiklerde deri pul pul ve kuru  olabilir. Yüz, sırt, kollar ve bacaklarda ince kıllar çıkabilir. Bu  yeni kıllara rağmen baştaki saç dökülmesi nadir değildir.

“Saç Dökülmesi” için buraya tıklayınız.

Tırnaklar gevrekleşebilir. Sık kusma diş minesini aşındırır ve sonunda diş kaybına neden olabilir.

Anoreksi olan insanlar aynı zamanda vücut sıcaklığını korumakta zorluk çekebilir.

Anoreksiya nervoza tedavisi nasıldır ?

Anoreksi, ayaktan tedavi edilebilir veya hastaneye kaldırma gerekli olabilir.

Ağır kilo kaybı olan, organ işlevinde bozulmaya uğrayan bir kişi için, hastane tedavisi başlangıçta yetersiz beslenmenin düzeltilmesine odaklanmalıdır.

Bununla birlikte, anoreksinin genel tedavisine ağırlık artışından daha fazla odaklanmalıdır. Bireyin kullanabileceği kaynaklara bağlı olarak çeşitli tedavi yaklaşımları vardır.

Anoreksiya hastalarını tedavi etmek için farklı psikolojik terapiler uygulanmaktadır. Bireysel terapi, bilişsel davranış terapisi, grup terapisi ve aile terapisi gibi terapilerin hepsi anoreksi tedavisinde başarılı olmuştur.

Tedavinin nihai hedefi, bireyin kendisini kabul etmesi ve fiziksel ve duygusal açıdan sağlıklı bir hayat sürmesi olmalıdır.

Kendini aç bırakma davranışını azaltan hiçbir ilaç olmasa da Olanzapin (Zyprexa, Zydis), risperidon (Risperdal) ve ketiapin (Seroquel) gibi şizofreni tedavisinde de kullanılan ve  duygudurum düzenleyicisi olan ilaçlar faydalı olabilir.

Anoreksiya nervoza’nın prognozu (sonucu) nedir ?

Anoreksiya, hastalığın sayısız komplikasyonu nedeniyle tahmini mortalite (ölüm oranı) % 6’ya varan en yüksek ölüm oranına sahip psikiyatrik koşullar arasında yer almaktadır.

Anoreksik hastalarda ölümün en yaygın nedenleri kardiyak arrest ve elektrolit dengesizlikleri gibi durumun tıbbi komplikasyonlarıdır.

“Kalp Krizi” için buraya tıklayınız.

İntihar, anoreksik kişilerde ölüm nedenidir.

Anoreksi geçiren bir bireyde erken tanı ve tedavi, genel prognozu belirler. Psikiyatrik ilaçların çoğunun, anoreksiye özgü semptomlar üzerinde çok az etkisi olmasına rağmen, ilişkili semptomların (örneğin, kaygı ve depresyon) iyileşmesi, anoreksiya hastalarının tedavide daha aktif bir şekilde rol almasına yardımcı olabilir.

Uygun tedaviyle, etkilenenlerin yaklaşık % 50’si tamamen iyileşir.

Bazı hastalar uzun yıllar boyunca gittikçe kötüleşen bir seyir yaşar, bazıları ağırlık kazanımı dönemleri sonrasında tekrar yememeye başlar, diğerleri ise tamamen iyileşmezler.

Anoreksi bulunan kişilerin yaklaşık % 20’sinin  kronik olarak hasta olduğu tahmin edilmektedir.

Birçok anoreksiya hastası için birkaç yıl tedavi gerekir ve bazıları tüm ömür boyu tedavi almalıdır.

Hastalık ne kadar uzun sürerse, tedavi de o kadar zor olur.

Anorexia nervosa nasıl önlenebilir ?

Toplumu, uygun beslenmenin önemli sağlık yararları hakkında eğitmek genelde yararlı olsa da, yeme bozukluklarının ve diğer vücut görüntüsü problemlerinin önlenmesinde daha az spesifik olarak yararlı olduğu bulunmuştur.

İnsanların “yeme bozukluğu olan bireylerle özdeş imaj ve sağlık davranışlarını içselleştirmemelerine” yardımcı olmak aynı zamanda anoreksi için etkili önleme yöntemi olarak görülmektedir.