Amonyak vücutta protein metabolizması sonucu ve barsaktaki bakteriler tarafından oluşturulmaktadır. Vücuda girdikten sonra karaciğer tarafından hızlıca üreye dönüştürülerek uzaklaştırılır. Yüksek seviyelerde özellikle beyin üzerine zaralı etkileri olan bir maddenin kan seviyeleri kontrol altında tutulmalıdır.

Amonyağın yükselmesi beyinde bir dizi değişikliği tetikler ve beyin ödemine sebep olabilir. Bu kadar zararlı bir maddenin hızlıca vücuttan atılması oldukça önemlidir. Bu konuda en önemli görev şüphesizki karaciğere aittir.

Amonyak Normal Değerleri

• Yenidoğanda 90 – 150 ug/dl
• Çocuklarda    40 – 80 ug/dl
• Erişkinde       10 – 80 ug/dl

Amonyak Testi Neden Yapılır?

• Ciddi karaciğer hastalığı, karaciğer yetmezliği olan kişilerin tanısını desteklemek amacıyla
• Hepatik ensefalopati ve hepatik koma tanısında kullanılır.

Amonyak Yüksekliği Nedenleri

• Ağır karaciğer hastalıkları
• Siroz: Karaciğerin işlevini yerine getiremediği bu durumda amonyağın atılımı da sekteye uğrar.
• Hepatik ensefalopati ve hepatik koma: Karaciğer yetmezliğine sonucu vücuda zararlı maddeler uzaklaştırılamaz. Yükselen bu maddeler (amonyak gibi) sonucunda bilinç değişikliğinden komaya kadar uzanan bir tabloya neden olurlar.
• Orta derecede karaciğer hastalıklarına eşlik eden sindirim sistemi kanamalarında yükseklik görülebilir. Bu kanamalarda yıkılan kan amonyağın açığa çıkmasına neden olur. Eğer karaciğer bu amonyak yükünü kaldıracak kadar sağlıklı değilse kan seviyeleri de yükselir.

• İleri derecede kalp yetmezliği: Karaciğerde konjesyona (kan birikimine) neden olacak seviyede ciddi kalp yetmezliği olanlarda
• Kan uyuşmazlığı durumunda (eritroblastozis fetalis)
• İlaçlar: İdrar söktürücüler, asetazolamid, asparaginaz, fluorourasil, valproik asit
• Lösemi gibi bazı kan hastalıklarında ve kemik iliği nakli sonrası
• Damardan beslenme durumunda (TPN)
• Reye Sendromu: Çocuklarda su çiçeği, grip gibi viral enfeksiyonlar esnasında aspirin verilmesi ile ortaya çıkan ve karaciğer yetmezliğine ilerleyen bir hastalıktır.
• Asparagin zehirlenmesi
• Portal hipertansiyon
• Üre siklus defekti: Amonyağın vücuttan atılımı için karaciğer tarafından üreye dönüşümü oldukça önemlidir. Bu dönüşümün doğuştan kusurlu olması amonyağın atılımını bozar ve kan seviyesini yükseltir.
• Yenidoğanlarda ilk 48 saat içinde nedeni tam açıklanamayan yükseklik görülebilir.
• Sigara içimi ve ağır egzersizlerde de yükseklik görülebilir.

Amonyak Düşüklüğü

Amonyak düşüklüğü malign hipertansiyon ve hiperornitemide görülebilir. Ayrıca bazı antibiyotiklere bağı(neomisin gibi) amonyağın barsaklardaki üretimi azalır.

Siroz hastaları ve karaciğer yetmezliği olan kişiler genellikle laktuloz içeren şuruplar kullanırlar. Bu şuruplar amonyağın emilimini azaltmaktadır. Kullanılmadığında bazı kişilerde bilinç değişikliği, uyku hali ve hatta koma görülebilmektedir.