Akondroplazi, anormal derecede kısa boyla sonuçlanan ve orantısız olarak kısa ekstremitelerle karakterize olan genetik (kalıtsal) bir hastalıktır. Akondroplazili bir yetişkinin ortalama boyu erkeklerde 131 cm ve kadınlarda 124 cm  dir.

Akondroplazi kelimenin tam anlamıyla “kıkırdak oluşamama” anlamına gelmekle birlikte, akondroplazideki kusur kıkırdağı oluşturmada değil, özellikle uzun kemiklerde kemiğe dönüştürürken ortaya çıkmaktadır.

Akondroplazi, bilinen en eski doğum kusurlarından biridir. Akondroplazi sıklığının, Latin Amerika’da 10.000 doğumda yaklaşık 1’de, Danimarka’da 77.000’de 12’ye kadar değiştiği tahmin edilmektedir. Dünya genelindeki sıklığı ortalama 25.000 doğumda 1’dir.

Akondroplazinin özellikleri nelerdir ?

Akondroplazi, doğumda genellikle göze çarpan belirgin bir durumdur.

Akondroplazili bebek, kısa ekstremitelere (kol ve bacaklara) sahip nispeten uzun, dar gövde ve ekstremitelerin proksimalinin (gövde yakınında) kısalığıyla doğar.

Alnın ön yüzünün, orta yüzün gelişme göstermemesi (hipoplazi), küçük olan elmacık kemikleri ve dar burun kanallı düşük burun köprüsü ile tipik olarak büyük bir kafa vardır.

Yürürken, kambur gider ve bel bölgesinde  belirgin bir salınım (lordoz) ortaya çıkar. Lomber lordoz yetişkinliğe kadar kalıcıdır. Bacaklar eğilir (genu varum).

Bebeğin kas tonusunda bir miktar azalma mevcuttur (hipotoni). Akondroplazi hastalarında zeka genellikle normaldir. Beynin genişlemesi (megalensefali), akondroplazi ile birlikte yaygındır ve normaldir.

Akondroplazi nasıl teşhis edilir ?

Akondroplazi tanısı tipik fiziksel özelliklere, akondroplazinin doğumda belirgin özelliklerine dayanabilir. Karakteristik özellikler ayrıca X ışınları, ultrason ve diğer görüntüleme teknikleriyle de görülür. Ultrason görüntüleme ile bazen doğumdan önce şüphelenilebilir.

Akondroplazi tanısından şüphelenilmesi veya riskin artması (akondroplazili bir ebeveyn) ile doğum öncesi moleküler tanı yapılabilir. Her iki ebeveynin de akondroplazili ailelerde ölüm öncesi homozigot akondroplaziyi (bozuk genin iki kopyasıyla birlikte) heterozigot akondroplaziden (akondroplazi geninin bir kopyası ile) ayırmak için prenatal tanı özellikle yararlı olabilir.

Doğum öncesi tanı, koryonik villus örneklemesi (CVS) veya amniyosentez ile elde edilen hücrelerin incelenmesi ile gerçekleştirilir.

Akondroplazi hastaları için neler yapılabilir ?

Akondroplazisi olan çocuklar ve yetişkinler, doktorları ve ebeveynleri tarafından özenli ve bilinçli bakıma alındıklarında normal yaşam sürebilir. Akondroplazili çocukların izlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar arasında, akondroplazi olanlar için özel olarak standartlaştırılmış eğrileri kullanarak dikkatli büyüme ölçümleri (uzunluk /boy ve ağırlık) ve baş çevresi ölçümü vardır.

Akondroplazili bebeklerde ani ölüm riski % 2 ila % 5 arasındadır. Orta kulak enfeksiyonları (otitis media) sıklıkla görülür ve hafif-orta derecede işitme kaybına neden olabilir.

Obezitenin kontrolü çok önemlidir ve obezite akondroplazi hastalarında önemli bir sorundur. Aşırı kilo alma genellikle çocukluk çağında görülür. Obezite mevcut olduğunda, bu durumun karakteristiği olan sırt ve eklem problemleri  daha da kötüleşir.

Akondroplazi nasıl aktarılır ?

Akondroplazi, otozomal dominant geçer, akondroplaziye neden olması için anormal genin tek bir kopyası (mutasyon) gereklidir.

Akondroplazisi olan birinin çocuğu olursa ne olur ?

Akondroplazisi olan çocukların çoğunda akondroplastik bir ebeveyn bulunmamakla birlikte akondroplazi için yeni bir mutant geni bulunmakla birlikte geni hala çocuklarına aktarabilir ve bu geni çocuğa geçirme riski  % 50 kadardır.

Akondroplazi olan iki kişi çocuk sahibi olursa ne olur ?

Akondroplazisi olan insanlar bazen birlikte çocuk sahibi olurlar. Eğer öyleyse, her ebeveynin geni geçirme şansı 50:50 ‘dir. Dolayısıyla, normal bir bebek doğum şansı % 25, akondroplazili doğum riski % 50 ve iki akondroplazi geni ile doğma şansı % 25 olur.

Akondroplazi için iki genin bir araya getirilmesi (homozigot akondroplazi), ağrılı bir iskelet bozukluğuna neden olur ve küçük bir göğüs kafesi ile daralmaya bağlı solunum yetmezliğinden ve hidrosefali kaynaklı nörolojik problemlere neden olur.

Akondroplaziye hangi gen neden olur ?

Akondroplazi, kemik ve beyin dokularının bakımı için önemli olan bir proteini (fibroblast büyüme faktörü reseptörü 3) kodlayan FGFR3 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu gendeki iki spesifik mutasyon akondroplazinin hemen hemen tüm vakalarından sorumludur.